وجه نام‌گذاری

«عَرَفَة» کلمه‌ای عربی، به معنای فهم و شناختن چیزی همراه با تفکر و تدبر در آثار آن است. نام عرفه، از سرزمین عرفات(جایی در مکه که باید در این تاریخ در آن وقوف کرد) گرفته شده و گفته‌اند عرفات را از آن رو عرفات خوانده‌اند که زمینی مشخص و شناخته‌شده در میان کوه‌ها است.

آثار کهن مکه‌شناسی، مانند اخبار مکة، برای اشاره به سرزمین عرفات از کلمه «عرفه» نیز استفاده کرده‌اند. سخاوی تاریخ‌نگار قرن دهم قمری اهل مکه معتقد است که کلمه عرفات مانند «قصبات» (یعنی جمع) است و به هر نقطه‌از آن منطقه، «عرفه» گویند و نام کل منطقه، «عرفات» است.

اهمیت و فضیلت

روز عرفه روز آغاز مناسک حج است. حج گزاران در این روز در صحرای عرفات گرد هم می‌آیند و ضمن دعا و استغفار، از توفیق در ادای فریضه مهم حج شکرگزاری می‌کنند. نظر به اهمیت این روز، ادعیه و مناجاتی ویژه آن از معصومین و بزرگان دینی نقل شده است. در برخی منابع، دعایی از پیامبر(ص) برای این روز نقل شده است.^. از جمله مشهورترین این ادعیه، دعای عرفه امام حسین(ع) است که بسیاری از شیعیان هر ساله در نقاط مختلف دنیا، به قرائت آن در این روز اهتمام جدی دارند. از دعاهای مشهور دیگر برای این روز، دعای عرفه امام سجاد(ع) نقل شده است.

روایات بسیاری روز عرفه را به عنوان روزی ویژه برای بخشایش گناهان و استجابت دعا معرفی کرده‌اند. همچنین امامان شیعه احترامی خاص برای این روز قائل بوده‌ و مردم را به بزرگداشت این روز فرا می‌خوانده‌اند و سائلان را به هیچ روی، دست خالی رد نمی‌کرده‌اند.

احکام فقهی

• در فقه شیعه واجب است حج‌گزار از ظهر روز عرفات (۹ ذی‌الحجه) تا مغرب در عرفات وقوف کند؛ یعنی فرد حج‌گزار باید در صحرای عرفات بماند و از آنجا خارج نشود. این وقوف از ارکان حج است، بدین معنا که چنانچه حج‌گزار از روی عمد وبدون دلیل به عرفات نرود و دست‌کم مقداری هرچند کوتاه در آنجا نماند، حجش باطل خواهد بود.

مستحبات روز عرفه

برای روز عرفه اعمال مستحبی در روایات برشمرده شده که برخی از آنها عبارتند از:

• بنابر روایات، دعا و استغفار با فضیلت‌ترین عمل روز عرفه است و در میان ادعیه،دعای عرفه امام حسین(ع)، بسیار توصیه شده است.
• غسل.
• زیارت امام حسین(ع).
  
• بیتوته در منا به این معنا که حج‌گزار شب عرفه را تا طلوع فجر در مِنابماند.
• صدقه
• روزه.

منابع

• صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، انتشارات جامعه مدرسین، ۱۴۱۳ق.
• صدوق، محمد بن علی، معانی الأخبار، قم، انتشارات جامعه مدرسین، ۱۳۶۱ش.
• طوسی، الإستبصار،‌ تهران، دار الکتب الإسلامیه، ۱۳۹۰ق.
• قمی، عباس، مفاتیح الجنان، ترجمه هادی اشرفی تبریزی، قم، آیین دانش، بی‌تا
• موسوی شاهرودی، سید مرتضی، جامع الفتاوی مناسک حج(با روشی جدید مطابق با فتاوای ده تن از مراجع عظام تقلید)، تهران، نشر مشعر، ۱۴۲۸ق.
• الصحیفة السجادیة، قم، دفتر نشر الهادی، ۱۴۱۸ق.
• عاملی،شیخ حر، وسائل الشیعة، مؤسسه آل البیت علیهمالسلام قم، ۱۴۰۹ ق.
• سخاوی، محمد بن عبد الرحمن، البلدانیات، مصحح حسام بن محمد قطان،‌ ریاض، دار العطاء، ۱۴۲۲ق.
• مقدادی، محمدعلی، حج عمره در آینه فقه مقارن، تهران: مشعر، ۱۳۸۴.
• راغب اصفهانی، مفردات،
• مغنیه، محمد جواد، الفقه علی المذاهب الخمسه: الجعفریَ الحنفی، المالکی، الشافعی، الحنبلی، قم: مؤسسه دار الکتاب الاسلامی، ۱۴۳۲ق.
• ‌ قریشی، التحقیق لکلمات القرآن الکریم،
• کلینی، الکافی،