علی بن حسین بن علی بن ابی‌طالب (۳۳-۶۱ق) مشهور به علی‌اکبر فرزند امام حسین(ع) و لیلی بنت ابی‌مرة و از شهدای کربلا. برخی او را بزرگ‌ترین فرزند امام حسین(ع) دانسته‌اند. امام حسین(ع) او را شبیه‌ترین مردم به پیامبر اکرم معرفی کرده و فرمود که هر وقت مشتاق دیدن پیامبر(ص) می‌شدیم، به او نگاه می‌کردیم.

زندگی‌نامه

علی‌اکبر فرزند امام حسین(ع) و لیلی بنت ابی‌مرة است.[۱] او در زمان خلافت عثمان (خلافت: ۲۳ یا ۲۴-۳۵ق) به دنیا آمد.[۲]  در مقتل مقرم، تاریخ تولد او یازدهم شعبان سال ۳۳ هجری قمری ذکر شده است.[۴] ازاین‌رو در تقویم جمهوری اسلامی ایران نیز، ۱۱ شعبان به عنوان روز ولادتش، روز جوان نامگذاری شده است[۵].برخی محققان سن او را ۲۵[۷] و بعضی ۲۸ سال[۸] دانسته‌اند. در مقتل مقرم سن  حضرت علی اکبر ع ۲۷ سال ذکر شده است.[۹]

کنیه‌اش ابوالحسن است.[۱۰] بیشتر منابع قدیمی او را علی‌اکبر نام نهاده‌اند؛[۱۱] تا از برادرش امام سجاد(ع)، متمایز شود؛[۱۲] اما برخی همچون شیخ مفید[۱۳] و فضل بن حسن طبرسی[۱۴] لقبش را اصغر گفته و اکبر را لقب امام سجاد(ع) دانسته‌اند. برخی از نسب‌شناسان و تاریخ‌دانان، علی‌اکبر را بزرگترین فرزند امام حسین(ع) دانسته‌اند.[۱۵]

محمد بن یعقوب کلینی حدیثی از امام رضا(ع) نقل کرده که حکایت از ازدواج علی‌اکبر و داشتن فرزندی به نام حسن دارد؛[۱۶] در مقابل چنان‌که گروهی از نسب‌شناسان گفته‌اند از وی فرزندی نمانده[۱۷] و نسل امام حسین(ع) تنها از طریق امام سجاد(ع) ادامه پیدا کرده است.[۱۸] در یکی از زیارت‌نامه‌ها، چنین به علی‌اکبر سلام داده شده است: «صَلّی الله عَلَیْکَ وَعَلی عِتْرتِکَ وَأهْلِ بَیْتِکَ وَآبائِکَ وَأبْنائِکَ؛ سلام خدا بر تو و بر عترت و اهل بیت تو و پدران و فرزندانت»[۱۹] که نشان از ازدواج و فرزند داشتن اوست.

تحقیقی در رابطه با تاریخ ولادت آن حضرت ع

در منابع اولیه تاریخی نظیر “طبقات ابن سعد”[18] و تاریخ طبری[19] وهمچنین در کتاب “نفس المهموم اثر شیخ عباس قمی “[20] که زندگی نامه علی بن الحسین را بیان کرده به تاریخ ولادت حضرت علی اکبر(ع) اشاره ای نشده است.

اما عده ای مانند ابن ادریس در سرائر، تولد ایشان را در سالهای پایانی خلافت عثمان می دانند.[21] علامه عبدالرزاق مقرم، نیز با تقویت این نظریه،سال ولادت وی را 33 هجری قمری می داند که مطابق با نظر ابن ادریس است.[22] بر این اساس آن بزرگوار در روز عاشورا 27 ساله بوده که بزرگتر بودن ایشان نسبت به سن امام سجاد(ع) که در روز عاشورا 23 سال داشته‏اند و مورد اتفاق دانشمندان است، ثابت می شود.

درباره زاد روز ولادت ایشان فقط در کتاب ” مقتل الامام الحسین” تألیف علامه عبدالرزاق مقرم و کتاب دیگر وی به نام؛ “علی اکبر”[23] آمده است: “حضرت علی اکبر(ع) در 11شعبان سال 33 هجری متولد شد”.[24]

تمام کسانی که زادروزی برای حضرت علی اکبر نقل کرده اند از این دو کتاب استفاده کرده اند.

مقرم نیز این تاریخ را از کتاب مخطوط ” انیس الشیعة” تألیف سید محمد عبدالحسین جعفری حائری، نقل می کند. و ظاهراً مشخص نیست صاحب انیس الشیعة از چه منبعی نقل می کند.

صاحب “الذریعة الی تصانیف الشیعة” در بیان ویژگیهای کتاب انیس الشیعه می گوید: این کتاب را مؤلف در سال 1241هجری قمری بر اساس ترتیب ماه های قمری و با شروع از ماه ربیع الاول نوشته است.”[25]

بنابراین؛ درباره زاد روز ولادت حضرت علی اکبر(ع) درمنابع تاریخی قرون اولیه که به دست ما رسیده چیزی بیان نشده است. و در روز ولادت ایشان به نقل علامه مقرم اکتفا شده است.

(شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۳۵؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۸۶؛ ابی‌مخنف، وقعة الطف، ۱۴۲۷ق، ص۲۷۶؛ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۲۴۶-۲۴۷.)

1. زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۸م، ج۴، ص۲۷۷؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۸۷.
2. علی‌میر، «علی بن حسین»، دانشنامه جهان اسلام.
3. مقرم، مقتل الحسین(ع)، ۱۴۲۶ق، ص۲۶۷.
4. شورای مرکز تقویم مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، تقویم رسمی کشور سال ۱۳۹۸ هجری شمسی، ص۴.
5. علی‌میر، «علی بن حسین»، دانشنامه جهان اسلام.
6. علی‌میر، «علی بن حسین»، دانشنامه جهان اسلام.
7. «آیت الله یوسفی غروی: علی‌اکبر ۱۸ ساله و مجرد نبوده، بلکه در کربلا حدود ۲۸ سال داشته است»، وبگاه شفقنا.
8. مقرم، مقتل الحسین(ع)، ۱۴۲۶ق، ص۲۶۷.
9. ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۸۶.
10. علی‌میر، «علی بن حسین»، دانشنامه جهان اسلام.
11. زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۸م، ج۴، ص۲۷۷.
12. شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۳۵.
13. طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۷۸.
14. ابن سعد، الطبقات الکبری، دار الفکر، ج۵، ص۲۱۱؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۴۰۸ق، ج۵، ص۴۴۶.
15. کلینی، الکافی، ۱۳۶۷ق، ج۵، ص۳۶۱.
16. یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۲۴۶.
17. ابن سعد، الطبقات الکبری، دار الفکر، ج۵، ص۲۱۱.18.الطبقات الکبری، ج 5، ص 163،19.طبری، تاریخ طبری ، ج 11، صفحه 520 و 629، بیروت، دار التراث، 1387هجری قمری.

    20.نفس المهموم”[3] ، ص 394(انتشارات مسجد جمکران)

    21.سحاب رحمت،ص 449

    22.مقرم، عبدالرزاق، مقتل الامام الحسین، ص 256، انتشارات المکتبة الحیدریة، قم ، 1383.

    23.مقرم، علی اکبر، ص 12

    24.مقرم، عبدالرزاق، مقتل الامام الحسین، ص 256.

    25.تهرانی ،آقا بزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج2،ص 458، نشر اسماععیلیان، قم، 1408.