کنگره بین المللی سید مرتضی دارای هشت پنل تخصصی است که  از مهر ماه فعالیت خود را آغاز کرده است. پنجمین پنل تخصصی آن با عنوان «آثار و اندیشه های فرهنگی و تمدنی سیدمرتضی(ره) » با شش نشست علمی با سخنرانی حجت الاسلام والمسلمین سید ابوالحسن نواب رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب  در 27 دی ماه در محل بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی برگزار شد.

رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب به ابعاد مختلف علمی کلامی و فقهی این عالم برجسته اشاره کرد و گفت: سیدمرتضی به حق از بزرگترین شخصیت‌های عالم تشیع بلکه جهان اسلام است، او بنیانگذار نخستین مکتب کلامی عقل‌گرا در شیعه است و تألیفات وی از امهات مکتب شیعه محسوب می‌شود؛ برای اخبار واحد و فقهی چاره‌جویی و اصل اجماع را برای فقه امامیه به صورت منظومه‌وار تبیین کرد.

وی افزود: این تقسیم بندی پنج گانه اصول دین که اکنون رایج و متداول و مقبول عام  است ریشه در  میراث کلامی سید مرتضی دارد. حضرت امام خمینی(قدس الله سره الشریف) درباره کتاب «الشافی» سید که به مناسبت رد نظریات قاضی عبدالجبار در المغنی نوشته، می‌نویسد: هر چه متأخرین درباره امامت نوشته‌اند کمتر از آن است که سیدمرتضی در شافی تحقیق کرده است.

سپس حجة الاسلام و المسلمین نواب به بعد اجتماعی این عالم برجسته بویژه تعامل ایشان با دیگر مذاهب و ادیان زمانه خود پرداخت و گفت: اگر برای شرافت و مقام و منزلت اجتماعی سه ملاک در نظر بگیریم: اول: شرافت نسبی و اصالت خانوادگی دوم: فضل و درجه بالای علمی و سوم مناصب و سمت های حکومتی، ملاحظه می کنیم که هر سه معیار و ملاک بنحو وافری در سید مرتضی جمع شده است ،

ایشان افزود: این عالم برجسته در قرن های چهارم و پنجم هجری که عصر طلایی فرهنگ و تمدن اسلامی است نقش بسزایی داشته است. تساهل و تسامح دولت آل بویه عاملی مهم و تأثیر گذار بود و باعث شد گروههای مختلف فکری و عقیدتی در آن دوره آزادی نسبی برای طرح و ارائه عقاید خود پیدا کنند

رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب به نقش برجسته این عالم در تعامل با ادیان مختلف اشاره کرد و گفت: بنا بر گزارش منابع تاریخی سید مرتضی تعامل بسیار خوبی با همه طوائف و صاحبان نحله های مختلف فکری و مذهبی عصر خود داشته است.  البته تعامل با مخالفین به معنای کوتاه آمدن از  ضروریات اعتقادات نیست .

ایشان اضافه کرد: سید مرتضی نه تنها با اهل سنت ، بلکه با دهری مسلکانی همچون فیلسوف مشهور و نابینای معرة النعمان شام، ابوالعلای معری نیز مناظره داشته است که مرحوم طبرسی در جلد دوم کتاب الاحتجاج خود ص 502 این مناظره را نقل کرده است.

در پایان حجة الاسلام و المسلمین نواب به بیان رساله «مسئلة فی العمل مع السلطان» این عالم برجسته پرداخت و گفت: در این اثر سید مرتضی با تقسیم دولتها به حکومت سلاطین مشروع و عادل و نظام سلطنتی ظالم و جائر،اولین فقیه شیعی می‌باشد که اساس مشروعیت و عدم مشروعیت دولت را در کارکرد مثبت یا منفی.آن قرار داده و با توجه به بدیهی بودن،جوازهمکاری را بلا اشکال و بعضا واجب شمرده و محور بحث خود را پیرامون همکاری باسلاطین ظالم و تبیین شرایط آن قرار داده است. از دیدگاه وی همکاری و قبول مناصب حکومتی در چنین نظامهایی منع نشده و گاه واجب می‌باشد.