به گزارش اداره روابط عمومی و بین الملل بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، دکتر جاودان در سلسله نشست‌های تخصصی شیعه‌شناسی که به همت دانشکده شیعه شناسی و واحد دانشگاه ادیان و مذاهب در مشهد و گروه کلام و گروه کلام و اندیشه اسلامی بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی در قالب وبینار برگزار شد، به تبیین موضوع «پرداخت نظریه امامت اثنی عشری در الغیبة نعمانی» پرداخت و اظهار کرد: امامت به مرور زمان در طول سه سده نخست، از سوی ائمه(ع) تبیین شد و بعدها در کتب و آثار آمده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب با بیان اینکه بحث امامت را در سنت حدیثی و کلامی می‌توان دنبال کرد، ادامه داد: منابع کلامی کامل‌ترین شکل تبیین امامت به عنوان یک نظریه است، در مکتب حله همه ابعاد امامت به شکل نظام‌مند تبیین شده است و کامل‌ترین بیان را خواجه نصیرالدین طوسی در رساله "الامامه" آورده است.

وی در توضیح کتاب الامامه خواجه نصیرالدین طوسی گفت: مؤلف در مقدمه آورده است که شخصی به نام "ابن نام آور" از من خواست تا کتابی درباره امامت بنویسم و دکترین امامت را بدون اینکه متکی بر سمع و نقل باشد، به صورت برون‌دینی و روایی و عقلی ارائه کنم. این رساله کوتاه است و به زبان فارسی ترجمه شده است. در این کتاب به چیستی، هستی، چرایی، چگونگی و چندی یعنی تعداد ائمه(ع) پرداخته شده است.

دکتر جاودان ادامه داد: بحث امامت به شکل کامل در مکتب حلّه مورد بحث قرار گرفت و منابع بعدی متأثر از مکتب حله است. از سوی دیگر در سنت حدیثی، مهمترین آثار حدیثی مربوط به مکتب قم در قرن سوم و چهارم است.

وی درباره کتاب الغَیبَة اظهار داشت: کتاب الغَیبَة عنوان یکی از آثار مهم شیعه در موضوع غیبت و ظهور امام دوازدهم شیعیان نوشته ابو عبدالله محمد بن ابراهیم نُعمانی در اوایل دوران غیبت کبرا است. مجموع روایات کتاب ۴۷۸ عدد است که در ۲۶ باب آمده‌اند.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب افزود: کتاب الغَیبَة اعتبار زیادی دارد و درباره امام‌شناسی امام زمان(عج) و غیبت سخن می‌گوید. همچنین مقدمه مبسوطی دارد و مولف در مقدمه دغدغه‌ها و نگرانی‌های خود را از وضعیت شیعیان بیان می‌کند. نعمانی برای اینکه به صورت مستقیم به وجود امام دوازدهم استدلال کند، بخشی را به بحث امامت اختصاص داده است.

وی درباره مباحث مطرح شده در کتاب الغَیبَة گفت: براي لزوم حفظ اسرار آل محمد(ص)، امامت امر الهی است و به اراده خداوند محقق می‌شود، ائمه(ع) دوازده گانه از ناحیه خدا منصوب شده اند، چگونگی شناخت امام، غیبت امام زمان(عج)، توصیه به شیعه برای صبر و انتظار و پرهیز از استعجال، دچارشدن شیعه به امتحان و آزمایش، توصیف ویژگی‌ها، سیره امام زمان(عج) و علامات قبل از قیام، شدت و سختی‌های ظهور و … مسائلی هستند که در کتاب الغَیبَة آمده است.

دکتر جاودان افزود: در 9 باب کتاب الغَیبَة درباره مباحث ضرورت وجود امام، نصب و صفات، همیشگی بودن و عدد امام است و 17 باب به صورت جامع به بحث غیبت پرداخته است.

وی درباره خصوصیت کتاب الغَیبَة النعمانی گفت: کتاب الغَیبَة ساختار منظمی دارد؛ بعد از این کتاب این ساختار منظم را در آثار بعدی نداریم و ساختارمند نیستند. الغَیبَة در نوع خود اولین، پیشگام و منحصر به فرد است و نوعی هماهنگی در سنت حدیثی و کلامی را در این کتاب مشاهده می‌کنیم.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب درباره اینکه چرا در برخی روایات عدد ائمه(ع) متفاوت است، اظهار داشت: محمدعلی امیرمعزی می‌گوید که در بین شیعه و عصر ائمه(ع)، تعداد ائمه(ع) دو صورت داشته است. در حلقه وسیع‌تر، عدد ائمه(ع) اعلام نشده است و معین نمی‌شد. دلیل آن هم این بود که مسئله امام غائب، مسئله اعتقادی و سیاسی بوده و این مسئله برای حفظ امام مشمول تقیه بود؛ لذا عدد ائمه(ع) را به صورت عموم طرح نمی‌کردند و امام به شکل طبیعی امام بعدی را تعیین می‌کرد. اما تعداد امام ـ که دوازده نفر هستند ـ در جمع معدود و خواص مطرح می‌شد و راه انتقال نیز شفاهی بود. البته زمانی که امام در غیبت به سر برد شخص امام غائب معین شد و تعداد ائمه(ع) در کتاب‌ها آمد. لذا چون تقیه بوده است، محدثان اعداد متفاوتی برای ائمه(ع) بیان کرده‌اند.