به همت گروه ادیان و مذاهب اسلامی بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، نشست علمی «زیارت در آئین هندو و سیکه» برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی دانشگاه به نقل از خبرگزاری رسا ، دکتر سید محمد روحانی، پژوهشگر ادیان شرق و عضو هیات علمی دانشگاه ادیان و مذاهب، در این نشست که در تالار شیخ طوسی بنیاد برگزار شد، عنوان کرد: از نگاه برون‌دینی آیین هندو يک سنت در حال تکامل است چرا که آيين هندو بر خلاف بسياری از اديان و آيين‌های ديگر، که دارای بنيان‌گذار مشخصی است مانند آيين بودا و يا کنفسيوس، هيچ باني مشخصي ندارد.

آيين هندو مجموعه‌ای از سنت‌ها‌ست

وی ابراز کرد: علاوه بر اين اگر تاريخ آيين هندو را دقيقاً بررسی کنيم، شاهد تغيير و دگرگون شدن فوق‌العاده اين آيين در طول تاريخ هستيم در واقع می‌توان گفت ساختار آيين هندو در دو جهت در حال تکامل بوده است؛ يکی به سبب نوآوري‌ها و تحولاتی که در خود سنت‌هاي رايج در اين آيين رخ می‌داده و ديگری به دليل تعامل و سازگاری با ديگر فرهنگ‌ها و مذاهبی که خود در آيين هندو جذب می‌شدند. بنا بر اين از دیدگاه برون‌دینی مي‌توان مدعي شد كه آيين هندو مجموعه‌ای از سنت‌ها‌ست.

روحانی تصریح کرد: آیین هندو با توجه به کثرت و تنوع فرقه‌ها و مذاهب و همچنین طبقات مختلف اجتماعی، دارای معابد و زیارتگاه‌های بسیار مختلفی است، که نقش مهمی را در بسیاری از مناسک دینی ایفا می‌کنند. زیارت اماکن مقدس (درشنه) و رفتن به سفرهای زیارتی که تیرتْهه‌یاترا نامیده می‌شود نیز، اهمیت بسیاری نزد هندوها دارد.

این پژوهشگر ادامه داد: این نام از دو واژة تیرتْهه، به معنایِ محل عبور، و یاترا به معنایِ سفر تشکیل شده است. اصطلاح تیرتْهه برای بخش کم عمق و بی‌خطر سواحل رودها که برای عبور مناسب است استفاده می‌شود و در اینجا این واژه به عبور از زندگی مادی و دنیوی به سوی زندگی معنوی و مقدس، که در حقیقت عبور از حیات ناپایدار و گذرا و رسیدن به زندگی سرشار از سعادت و نجات (مُکشه) است، اشاره دارد.

وی با بیان اینکه اهمیت مناسک زیارتِ اماکن مقدس در هندو به متون باستانی و مقدس این آیین باز می‌گردد، گفت: نخستین متونی که به صراحت به اهمیت زیارت اماکن یا رودخانه‌های خاص و دریافت پاداش برای بازدید از آن مکان یا غسل در آب آنجا اشاره کرده است، متون اسطوره‌ای مهابهارته و پورانه‌ها هستند. در این دسته از متون به پاداشی که برای زیارت این مکان مقدس کسب می‌شود تیرتْهه‌پهل ، به معنایِ ثمرة تیرتهه یا زیارت گفته شده است. در این متون افزون بر پاداش‌های مادی و این جهانی مانند سلامت، ثروت و داشتن فرزندان پسر، پاداش‌های معنوی مانند پاک شدن روح برای آمادگی حیات پس از مرگ نیز وعده داده است.

جایگاه زیارت در آیین سیکه

روحانی تصریح کرد: آیین سیکه با قدمتی نزدیک به 500 سال، یكی از مهمترین ادیان نوظهور به‌شمار می‌آید. این آیین بر مبنای تعالیم گورو نانك مرشدی از دیار پنجاب در شمال غربی هند، شکل گرفت و بعدها در ظرف حدود 239 سال، توسط 9 تن از جانشینان وی، به‌صورت دینی مستقل درآمد. البته این آیین هرگز ادیان و متون مقدس پیشین را باطل و کذب معرفی نمی‌کند، و تنها پیروان آنان را به تدبر در حقیقت تعالیم دین خود ترغیب می‌کند.

وی افزود: آموزه‌های متون مقدس این آیین در سه اصل اعتقادی تأکید بر یگانه‌پرستی، اطاعت محض از مرشد معنوی و روحانی گورو که نقشی شبیه به معلمی آسمانی دارد و باور به تناسخ ارواح پس از مرگ سمساره و در نهایت فنای روح در خدا خلاصه می شود.

عضو هیات علمی دانشگاه ادیان و مذاهب خاطر نشان کرد: علاوه بر آموزه‌های معنوی، متون مقدس این آیین بر آموزه‌های اخلاقی و اجتماعی همچون نفی نظام طبقاتی، برابری زن و مرد، خدمت به خلق، بدون توجه به نژاد و دین و عقیده آنها، كار و كوشش، نفی هرگونه انزوا و ریاضت جسمانی ، داشتن زندگی اجتماعی تاکید دارد.

نزدیکی آموزه‌های آیین سیکه با اصول اعتقادی و اخلاقی اسلامی

وی اظهار کرد: با نگاهی گذرا به این اعتقادات، درمی‌یابیم که این آموزه‌ها بسیار به اصول اعتقادی و اخلاقی اسلامی و هندویی همسو و هم‌مشرب است، به همین دلیل از دید برون‌دینی به‌نظر می‌رسد آموزه‌های این آیین تركیبی از تعالیم اسلامی و هندویی است، كه بنیان‌گذاران این آیین جهت تفاهم، تعامل و آشتی میان دو دین بزرگِ هند، آن را تدوین کرده‌اند. البته پیروان آیین ﺳیکه از دید درون‌دینی خود این نظر را نمی‌پذیرند و دین خود را مستقل و ناشی از فیض خداوند یگانه می‌دانند.

روحانی اضافه کرد: آيين سیکه را بايد ديني يگانه‌پرست محسوب كرد، در اين آيين اعتقاد به خدای يگانه، به‌عنوان قادر مطلق و خالق هستی، جزو اصول اوليه اعتقادی اين آيين به‌شمار مي‌آيد. در ديدگاه يگانه‌پرستي سیکه جهان هستي به‌عنوان جلوه‌گاه خداوند و حقيقت وجود تنها مختص خداوند دانسته شده است.