جلسه دفاع رساله دکتری تحت عنوان «تبیین عقلی شهود عرفانی با توجه به دیدگاه شیخ اشراق و ملاصدرا» برگزار شد.

به گزارش مرکز اطلاع‌رسانی و روابط عمومی دانشگاه به نقل از معاونت آموزشی و پژوهشی دانشکده مذاهب اسلامی، این پایان‌نامه متعلق به گروه آموزشی و پژوهشی تصوف و عرفان اسلامی بود که آقای محمدرسول ملکی وظیفه نگارش و دفاع از آن را به عهده داشتند.

این رساله دومین رساله دکتری است که از سوی دانشجویان دانشگاه ادیان و مذاهب دفاع می‌شود.

استاد راهنمای این پایان‌نامه آیت‌الله عابدی شاهرودی، و حجت‌الاسلام دکتر قاسم کاکایی مشاور اولی و دکتر محمد نصیری مشاور دومی آن را به عهده داشتند. اساتید داور این پایان‌نامه نیز حجج اسلام دکتر امیر دیوانی، دکتر رضا الهی‌منش و دکتر محمد ذبیحی بودند.

گفتنی است این جلسه دفاع از رساله روز دوشنبه بیستم بهمن‌ماه 1393 برگزار شد.

متن چکیده این رساله به شرح زیر است:

عرفان نظری از جمله علومی است که بخش اعظم آن بر پایه کشف و شهود و مکاشفات عارفان استوار شده است. از سویی، این مسئله همیشه مطرح بوده و هست که آیا این مکاشفات حجیت عقلی هم دارند که بتوان با آن به تبیین عقلی مکاشفات پرداخت، به گونه‌ای که دعاوی عارفان را با قواعد عقلی و فلسفی مستدل نمود. با توجه به ماهیت مکاشفه، تبیینِ عقلی مکاشفات عرفانی از جمله موضوعات پیچیده و دشواریاب در فلسفه و عرفان اسلامی به شمار می‎آید که دو عنصرِ «عقل و شهود» در بیان چگونگی مکاشفات نقش بسزایی دارد. رساله پیش رو، در صدد است با نگاهی به جایگاه و تعریفِ «عقل و شهود»، در متون دینی و فلسفه و عرفان، جایگاه این موضوع را با توجه به آثارِ «شیخ اشراق و ملاصدرا» بررسی و نتیجه متناسب با موضوع را تقریر نماید.

در پژوهش پیش رو، تلاش شده است با روشِ «تحلیلی و توصیفی» و با محوریت متون عرفان اسلامی، به ویژه آثار دو حکیم الاهی، شیخ اشراق و ملاصدرا، این نگاه برجسته شود که نه تنها عقلی‌سازی مکاشفات عرفانی امکان‌پذیر است، بلکه بر اساس ساختار و مبانی فلسفی سهروردی و ملاصدرا، اجتناب‌ناپذیر نیز هست. به گونه‌ای که مکاشفات عرفانی نمی‌تواند خارج از قلمرو عقل قلمداد شود. البته، نه با عقل مآل‌اندیش، بلکه عقلی که منور به نور الاهی و مجرد و رها از هرگونه آلودگی به ماده، می‌تواند چنین نقشی را ایفا کند، و این نوع عقل، همان عقلی است که هستی بر پایه آن شکل گرفته است.

در این رساله، برای نظام بخشیدن به فرایند عقلی‌سازی شهود، نخست پس از مقدمه، جایگاه عقل و شهود در عرفان اسلامی و متون دینی تبیین و سپس با ذکر نمونه‌هایی، دیدگاه شیخ اشراق و ملاصدرا این موضوع بَررسیده شده است، و در ادامه دیدگاه مخالفان و موافقان با استناد به کلمات خودِ آنان، تحلیل و این دیدگاه تقویت شده است که مخالفت بسیاری از عارفان از درون‌مایه عقلی برخوردار نیست، و در مواردی نیز تناقض‌گوی‎هایی از کلمات آنان وانمود شده است، و در نتیجه این واقعیت رخ نموده است که مکاشفات اصحاب کشف و شهود می‎تواند از پشتوانه عقلی برخوردار باشد. در  پایان، اصل نظریه، مطرح و فرایند عقلی‌سازی و مسائل پیرامونی آن در قالب نتیجه تبیین، و این دیدگاه به اثبات رسیده که عقل مستفاد توانایی مبرهن ساختن مکاشفات عرفانی را دارد.

کلیدواژه‌ها: عقل؛ کشف و شهود؛ عرفان؛ شیخ اشراق؛ ملاصدرا؛ تبیین عقلی شهود؛ و فلسفه.