تازه های نشر
باسمه تعالی
در جلسه گروه شیعه شناسی مورخ 17/08/1399 دکتر محمد جاودان مدیر گروه تاریخ و فرق تشیع کتاب "Twelve Infallible Men" را، به عنوان یکی از آثاری که در سال‌های اخیر منتشر شده است، معرفی کرد. این کتاب اثری است از متیو پیرس(Matthew Pierce) و به حوزه شیعه شناسی مربوط می‌شود. در زیر گزارشی از این معرفی می‌آید:
کتاب "دوازده معصوم" از اولین آثار دانشگاهی است که شماری از منابع مربوط به زندگی امامان شیعه را با روشی خاص (و جدید در این قلمرو) تحقیق و بررسی کرده است. نویسنده که از شیعه پژوهان غربی است، در اثر خود، به دنبال نگارش زندگینامه امامان شیعه به شکلی تاریخی و آکادمیک نبوده و به هیچ وجه در پی نگارش تاریخ زندگی امامان شیعه یا نقادی آثار و منابع موجود در این عرصه نبوده است. بلکه تمام هدف او در این اثر آن است که منابعی را که بیشترین تأثیر را در شناساندن ائمه اثناعشر در جامعه شیعه داشته‌اند معرفی کند. این که این آثار کدام‌اند؟ بستر تاریخی‌ای که این منابع در آنها نگاشته شده اند، چه و چگونه بوده، اهداف مؤلفان از تدوین این آثار چه بوده و در پی ایجاد چگونه تصویری و ایجاد چه احساسات و عواطفی در جامعه شیعی بوده‌اند و نهایتا اینکه این آثار در شکل دهی به هویت شیعی چه نقش و چه میزان اثر گذار بوده‌اند. متیو پیرس که خود مدتی را در قم زیسته است از نزدیک مشاهده می‌کند و می‌یابد که شیعیان امامی در ذهن و ضمیر خود تصویری قدسی و معصومانه از ائمه دارند و هویت مذهبی آنان با امامت و عقیده خاصی به آنان دارند پیوندی وثیق دارد. ائمه همچون پیامبر از عصمت برخوردار‌اند و در زندگی این دنیایی خود در عین آنکه قدسی و معصومانه بود رنج‌ها و سختی‌های بسیاری داشته‌اند و حتی به شهادت رسیده‌اند. اما آنان از مقام وساطت و شفاعت برخوردار‌اند. شیعیان در حرم‌ها به زیارت مزار آنان می‌روند، به آنان متوسل می‌شوند و با آنان رابطه ایمانی و قلبی دارند. ائمه را به خواب می‌بینند و معتقد‌ند از عنایات آنها برخوردار می‌شوند. برای آنان سوگواری می‌کنند و اموری از این قبیل. این ذهنیت اجتماعی شیعیان و این حافظه جمعی آنان در مورد ائمه برای پیرس این پرسش را پدید می‌آورد که این تصویر و این حافظه جمعی و این هویت اجتماعی چگونه شکل گرفته و منشأ آن چیست؟ لذا سراغ منابعی می‌رود که به ائمه و زندگی آنان اختصاص دارند. آثاری که تاریخ و شرح حال ائمه را ثبت کرده‌اند. وی معتقد است برای اینکه درک بهتری از ذهنیت جامعه‌ی شیعه در مورد ائمه داشته باشیم باید ببینیم، منابعی که امامان شیعه را برای این جامعه به تصویر کشیده‌اند کدام منابع‌اند و چگونه ودر چه بستر اجتماعی و تاریخی پدید آمده‌اند.
دکتر متیو پیرس، در حوزه مطالعات شیعی روش جدیدی را در بررسی این موضوع به کار می‌گیرد که در مطالعات اسلامی و در خصوص زندگی نامه‌های ائمه و بررسی ذهنیت مذهبی ـ اجتماعی شیعیان چندان سابقه‌ای نداشته است. وی همانطور که خود در مقدمه کتاب توضیح می‌دهد برای این منظور از الگوی Hagiography بهره می‌گیرد. هگیوگرافی ها در مسیحیت به زندگی انبیا، قدیسان و حواریون اختصاص دارند. در دوران جدید با تحلیل هگیوگرافی‌ها تأثیر این آثار را در هویت سازی جامعه مسیحی نشان داده‌اند. در تحلیل هگیوگرافی‌ها به نقادی و بررسی واقعیات تاریخی در زندگی شخص مقدس کاری ندارند. یعنی دقت و درستی گزارش‌های تاریخی شرح حال و بیوگرافی شخص قدبس را بررسی نمی‌کنند بلکه شخصیت مقدس را آنطور که در میان جامعه هدف به تصویر کشیده شده، بررسی می‌کنند، تا بتوانند درک بهتری از افکار و کنش‌های آن جامعه پیدا کنند. لذا پیرس، به تعبیر خودش، سراغ هگیوگرافی‌های شیعی در باب ائمه می‌رود.
از اینجاست که او پس از تحقیق به این نتیجه می‌رسد که پنج منبع اصلی از منابع مکتوب شیعه در این باب بیشترین نقش و اثر گذاری را داشته‌اند. در واقع او پنج منبع را به عنوان پنج هگیوگرافی تشخیص می‌دهد که بیشترین تأثیر را در پدید آوردن ذهنیت تاریخی ـ اجتماعی شیعیان در مورد ائمه ایفا کرده‌اند. این پنج منبع عبارت‌اند از:
۱ـ کتاب «اثبات الوصیه» منسوب به مسعودی معروف (م. ۳۴۶ ق.) [از مسعودی غیر معروف]؛ ۲ـ کتاب دلائل الإمامه که به طبری صغیر[قرن پنجم و معاصر شیخ طوسی] منسوب است؛ ۳ـ کتاب الارشاد از شیخ مفید (۴۵۱ هجری)؛ ۴ـ کتاب إعلام الوری از علامه طبرسی (۵۴۸ هجری) و ۵ـ کتاب مناقب آل ابیطالب از ابن شهرآشوب (۵۸۸ هجری).
این کتاب در سال ۲۰۱۶ میلادی توسط انتشارات دانشگاه هاروارد در ۲۶۶ صفحه منتشر شده است. اثر یاد شده تاکنون به زبان فارسی ترجمه نشده است اما اخیرا یکی از دانشجویان رشته تاریخ تشیع دانشکده شیعه شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب، رساله دکتری خود را با عنوان «گزارش، بررسی و نقد کتاب: دوازده انسان معصوم، امامان و بنای تشیع» انتخاب نموده و در حال تحقیق در باره آن است.
دکتر جاودان قبلا نیز در مصاحبه با کتاب سرای ادیان به معرفی این کتاب پرداخته‌اند. علاقه‌مندان می‌توانند برای اطلاع بیشتر به فیلم زیر مراجعه فرمایند.
