معرفی کتاب
بسمه تعالی
در جلسه گروه شیعه شناسی مورخ 1399/11/25 دکتر محمدی‌مظفر به معرفی کتاب مذهب شیعه(The Shiite Religion) پرداخت. در ذیل معرفی اجمالی از این کتاب می‌آید:
یکی از عرصه‌هایی که شرق شناسان به خصوص در قرن اخیر بدان توجه بسیار داشته‌اند و کتاب‌هایی در این باره تالیف نموده‌اند موضوع تشیع از بعد تاریخی و اعتقادی آن بوده است. کتاب مذهب شیعه (The Shiite Religion) اثر نویسنده انگلیسی دوایت. ام. دونالدسن یکی از این دسته مطالعات است که در سال ۱۹۳۳ میلادی منتشر شد. این کتاب را می‌توان نخستین نگارش آکادمیک درباره معرفی شیعه در غرب به شمار آورد.
کتاب حاضر مهم‌ترین اثر دونالدسن است که به تاریخ فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و مذهبی شیعه پرداخته است. کتاب مذکور در ۳۳ فصل تدوین شده است که فصل نخست به موضوع خلافت از دیدگاه شیعه اختصاص یافته است. فصل دوم درباره دوره خلافت ابوبکر، عمر و عثمان است. او به اختصار وقایع مربوط به خلافت در این دوره و مواضع امام علی علیه السلام را نسبت به این موضوع بیان می‌کند. فصلهای سوم تا بیست و سوم به زندگانی امامان علیهم السلام تعلق دارد و در هر فصل به شرح شخصیت و زندگانی یکی از ائمه می‌پردازد به جز امام علی علیه السلام که دو فصل سوم و چهارم را در بر گرفته است. در میان این فصول یک فصل نیز به جهت اهمیت موضوع به تنهایی به قیام عباسیان اختصاص یافته است. در بین این فصل‌ها فصولی نیز به معرفی شهرهای نجف، کربلا، مدینه، مشهد، کاظمین و سامرا که مدفن امامان است، تعلق دارد. (فصلهای ۸ و ۱۳ و ۱۶ و ۱۸ و ۲۲) مفصل‌ترین این مطالب در توصیف مزار امام حسین و مزار امام رضا علیهما السلام است. در فصول بعدی کتاب موضوعاتی از تاریخ و عقاید شیعه مطرح گردیده است. مولف در دو فصل دیگر اماکن زیارتی شیعیان را معرفی کرده است و نخست به مزار امامزادگان اشاره نموده و مفصل‌ترین مطالب را به فاطمه معصومه و عبدالعظیم‌حسنی اختصاص داده است. در ادامه نیز از قدمگاه ها، قبور اصحاب پیامبر و قبور عالمان و شاعران و مردان پاک‌سرشت سخن به میان آورده است. فصل بیست و ششم کتاب درباره دولت آل بویه به عنوان یکی از مقتدرترین دولت‌های شیعه است. دو فصل بعدی یعنی فصل های ۲۷ و ۲۸ به تاریخ فرهنگی شیعه اختصاص یافته است. فصلهای آخر کتاب (فصلهای ۲۹ تا ۳۲) به بررسی برخی عقاید شیعیان مانند مسئله امامت، عصمت پیامبران و ائمه و شفاعت ایشان مربوط است. فصل سی و سوم نیز درباره ظهور فرقه های مرتبط با تشیع مثل اسماعیلیه، شیخیه، بابیه و بهائیه است.
این کتاب در سال 1946 میلادی از انگلیسی به عربی ترجمه شد و با عنوان «عقیده الشیعه و هو کتاب عن تاریخ الإسلام فی ایران و العراق» منتشر گردید.
همچنین این کتاب در سال 1395 هجری شمسی با عنوان «مذهب شیعه؛ تاریخ اسلام در ایران و عراق» توسط آقایان عباس احمدوند و محمد قزوینی نظم آبادی در دو مجلد به فارسی نیز ترجمه شده است. نگاه مستشرقانه مؤلف و خطاهای موجود در این اثر مترجمان را واداشته هم در پاورقی ها و هم در تعلیقه های آخر هر جلد، تذکرات لازم را مطرح کند و نگاهی نقادانه به کتاب داشته باشند. یکی از امتیازات ترجمه فارسی وجود تعلیقات فراوانی است که به ترجمه افزوده شده و در مجموع دو مجلد بیش از دویست صفحه را به خود اختصاص داده است. در این تعلیقات به آخرین پژوهشها در حوزه‌های مربوط ارجاع شده است و از این جهت، این کتاب را می‌توان از پژوهش‌های جدید محسوب کرد، هرچند که نوشته دونالدسن مربوط به حدود صد سال قبل است.
