خلاصه بحث:
غدیر در مذهب اسماعیلیه
در منابع کهن اسماعیلیه، قدیمی ترین اثر که در آن سخن از غدیر آمده کتاب" الکشف" است نوشته جعفر بن منصور الیمن میباشد که در قرن چهارم می زیسته است. مولف در این کتاب در ذیل آیه "ثانی عطفه لیضل عن سبیل الله" میگوید: این آیه اشاره یوم الجحفه دارد. گاهی غدیر به الجحفه تعبیر می شود. چون غدیر نزدیک مکان جحفه از مواقیت حج است. جعفر بن منصور الیمن اشاره میکند که شأن نزول این آیه در روز جمعه بوده است.
از دیگر منابع اسماعیلی که در مورد غدیر سخن گفته کتاب "المجالس المویدیه" نوشته موید الدین شیرازی است از دانشمندان قرن پنجم اسماعیلی که ایشان در مجلس ششم سخن را اینطور آغاز کرده است:" الحمدلله المشرف یوم الغدیر بصاحب یوم الغدیر و مکمل بولایت البشیر النذیر" سپس آیه اکمال را میآورد و اشاره میکند به اینکه این آیه شریفه ناظر به فریضهای است که ختم فرائض است.
دولت فاطمیان در طول سال مناسبتهای متعددی را جشن میگرفتند مجموعاً ۲۸ عید سالانه وجود داشت از جمله اعیاد غدیر خم بود توسط المعزلدین الله خلیفه چهارم فاطمی پایه گذاری شد. اینان شب عید را احیا میکردند غلامان خود را آزاد میکردند و در تالار طلایی جشن مفصلی میگرفتند. روز عید دو رکعت نماز میخواندند و لباسهای نو میپوشیدند.
مقریزی از مورخان بزرگ اسلامی مینویسد: مردم در مسجد بزرگ قاهره روز عید غدیر جمع میشدند تا ظهر و بعد میآمدند قصر و هدایا را از بزرگان قصر دریافت میکردند. خلیفه به قصر میآمد با لشکریان بیش از ۷ هزار سواره و ۵هزار پیاده در نظم خیره کنندهای رژه میرفتند. روز عید خطبه خوانده میشد حاوی نص پیامبر اکرم(ص) بر انتخاب امیرالمومنین(ص). در این عید که برای آنها بالاتر از عید قربان بود غالب مردم قربانی میکردند. بینوایان به دربار خلیفه میآمدند و از خلیفه هدیه میگرفتند. شعراء شعر میخواندند تا صله دریافت کنند.
بنابراین عید غدیر در دستگاه فاطمی هم جنبه حکومتی داشت و هم جنبه مردمی و هم یک نوع رژه نظامی بود. در میان طیبیان داوودی هرگاه نوجوانی به ۱۵ سالگی میرسید میثاق وفاداری با امامان طیبیان داوودی میبست و ملحق به طیبیان داوودی میشد. این عهد را بزرگسالان داوودی هر ساله در ۱۸ ذیالحجه روز غدیر خم تجدید میکردند.
محمدهادی امینی در کتاب "عید الغدیر فی عهدالفاطمیین" مروری بر سرودههای فاطمیان و اسماعیلیان در مورد غدیر خم داشته است.
خطبه خوانی در غدیر مشتمل بر گزارش ماجرای غدیر بوده و بعد از آن خطبه خوان، برخی از احادیث منقول از امیرالمومنین(ع) را نقل میکرده و در پایان، مجلس را با ذکر وفات پیامبر اکرم (ص) و گریه بر آن حضرت ختم می نمود.