به مناسبت برگزاری وبینار ارزش گفت‌وگو میان اسلام و مسیحیت میان دانشگاه ادیان و مذاهب و موسسه لوکتن آمریکا، با جناب حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمدمهدی تسخیری معاون بین‌الملل دانشگاه ادیان و مذاهب گفت‌وگو کردیم و نظرات او را در مورد اهمیت گفت‌وگو میان ادیان جویا شدیم. دکتر تسخیری سال‌های زیادی در سازمان فرهنگ و ارتباطات مسئولیت گفت‌وگوهای ادیانی را بر عهده داشت و شاهد گفت‌وگوهای متعدد و مختلف میان اندیشمندان و بزرگان ادیان مختلف است. او تجربیات ارزشمندی در خصوص گفت‌وگوی ادیان و مذاهب در ایران و کشورهای دیگر دارد.

جناب آقای دکتر لطفا بفرمایید چرا دانشگاه ادیان و مذاهب به دنبال توسعه و گسترش گفت‌وگوهای ادیانی است و همواره تلاش کرده با برگزاری این چنین برنامه‌های اهمیت و ارزش این امر را نشان دهد؟

در حقیقت یکی از اهداف مهم دانشگاه ادیان و مذاهب ایجاد ارتباط با آکادمی‌ها و دانشگاه‌های مختلف جهان به ویژه دانشگاه‌های غربی جهت تسهیل گفت‌وگو است. در واقع در اساس‌نامه و اهداف دانشگاه آمده است که دانشگاه ادیان جهت معرفی مکتب انسانی اسلامی با توجه به دیدگاه اهل بیت تاسیس شده است. معرفی این مکتب از جمله موضوعاتی است که در غرب چندان به آن توجه نشده است. گرچه اگر بوده به صورت خیلی محدود است اما در اروپا و غرب اخیرا به این موضوع پرداخته شده است. از همین روست که شخصیت‌های مختلف بر این امر تأکید دارند که باید دانشمندان مکتب اهل بیت در مجامع علمی  شرکت داشته باشند و در این مجامع به تبیین مکتب اهل بیت بپردازند. البته این تاکید نشان دهنده این نیست که ما حضور نداریم بلکه حضور داریم اما این حضور بسیار اندک و ناچیز است و به طور قطع باید بسیار گسترده‌تر از این باشد این حضور به هیچ وجه در حد مطلوب نیست. در حقیقت می‌توان گفت یکی از اهداف گفت‌وگو کردن با دیگران این است که آنها ما را بشناسند و بتوانند قضاوت درست و دقیقی در خصوص مکتب اهل‌بیت داشته باشند. بنابراین اگر ما به دنبال توسعه گفت‌وگوهای ادیانی در دانشگاه ادیان و مذاهب هستیم به این دلیل است، که اهداف و اساس‌نامه دانشگاه ما را ملزم کرده است که چنین برنامه‌هایی را پیگیری کنیم.

اما باید به این نکته توجه کرد که آنچه جهان امروز از ما می خواهد، بسیار فراتر و گسترده از این چیزی است که در حال حاضر در حال انجام است. هنوز ما به حد مطلوب نرسیده‌ایم و برای رسیدن به حد مطلوب باید تلاش‌های زیادی انجام شود.

آیا کرونا و محدودیت‌ها موجب شد تاثیر در فضای گفت‌وگوی ادیانی داشته باشد؟

بله، قطعا بسیار موثر بوده است در واقع این همه‌گیری موجب تعطیل شدن نه فقط گفت‌وگوهای ادیانی بلکه بسیاری از ارتباطات را در زمینه های مختلف علمی اقتصادی گردشگری و… شده بود. شاید در سال اول به خاطر اینکه همه امیدوار بودند که کورونا زود تمام شود هیچ برنامه در خوری برگزار نشد اما کم کم موسسات و مراکز علمی و دینی متوجه شدند که باید با این موضوع کنار بیایند و تلاش کردند از فضای مجازی برای ادامه این فعالیت‌ها استفاده کنند. دانشگاه ادیان و مذاهب نیز تلاش کرد در زمان همه‌گیری با برگزاری وبینارهای مختلف و متعدد و کارگاهی مجازی و آنلاین تا حدودی ارتباطات علنی ودانشگاهی بین المللی خود را حفظ کند. البته به نظر می‌رسد این همه گیری و محدودیت‌هایی از جهتی موجب خیرشد،که ما با یک سبک دیگری از برنام‌های علمی روی بیاوریم و کم کم این سبک برای ما عادی شود. آن سبک برگزاری جلسات آنلاین و مجازی بود که به نظرم بعد از کرونا نیز می‌توان از آن استفاده کرد، همانطور که در حال حاضر نیز دانشگاه ادیان و مذاهب تلاش دارد یک برنامه مهم گفت‌وگوی ادیانی با موسسه بین‌المللی لوکتن در آمریکا برگزار کند. البته امیدوارم زمین سازی برای گفت‌وگوهای حضوری در آینده‌ای نزدیک در دانشگاه ادیان و مذاهب باشد.

لطفا درخصوص ماهیت و محتوای این برنامه توضیح بدهید؟

در این برنامه علمی که سخنرانان مختلفی به زبان انگلیسی سخنرانی می‌کنند محور اصلی خود «گفت‌وگو» است؛ البته منظورم گفت‌وگو فقط برای گفت‌وگو نیست، بلکه گفت‌وگو برای کشف حقیقت، برای تبیین ارزش‌ها و برای شناخت محورهایی که بتوان بر اساس آن گفت‌وگوهای مختلفی را در محورهای مختلفی در علوم انسانی داشته باشیم. گفت‌وگو برای شناخت و یافتن محورهای ارتباطی.  ما آیه ۱۳ سوره حجرات را سرلوحه روابط انسانی‌ می‌دانیم که خدا در آن اهداف خلقت را شناخت یکدیگر و آشنایی با یکدیگر تبیین می‌کند؛ «أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثي‏ وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَليمٌ خَبيرٌ».

بر اساس این آیه هدف شناخت و آشنایی با یکدیگر است. هدف از روابط، آشنایی بشریت با حقیقت است. آنان که تصور می‌کنند حقیقت مطلق با آنها است، ویا منحصر درخود می بینند،را دعوت به تفکر می کند،واینکه دیدگاه های گوناگون باید رد وبدل شود، تا به نتیجه‌ای درست و مناسب برای همه جهان بشری رسید.

به نظر شما گفت‌وگوهای ادیانی چه تاثیری می‌تواند در روابط انسان در جهان امروز داشته باشد؟

ببینید؛ چالش بزرگ جهان امروز عدم شناخت انسان و ارزش‌های واقعی تبیین شده در ادیان الهی است. اگر دانشگاه‌ها و حوزه‌ها تلاش خودرا نضاعف کنند،ونخست این ارزش‌ها را بشناسند وسپس بشناسانند آن گاه می توان، راهکارهایی برای برون رفت از بحران‌ها جهان معاصر ارایه داد. با معرفی ارزشها  از راه  گفت‌وگوها، به شناخت یکدیگر نزدیک می شویم،ورچه این جریان گسترده و به درستی انجام شود،شناخت‌ها به صورت درست و دقیقی منتقل می‌شود،آنگاه ما دیگر از جنگ‌های شیطانی، و گور‌های دسته جمعی و حملات شیمیایی وسلاحهای کشتار جمعی اندک اندک دور نی شویم. امروزه خرید تسلیحات و ساخت سلاح بخشی از ثروت جهانی را به هدر می‌دهد که اگر از این ثروت عظیم برای آبادانی وتوسعه بهره می بردند، بسیاری از مردم جهان را از قحطی و بدبختی نجات می داد.

ما اگر جایگاه و ارزش گفت‌وگو را بشناسیم و بدانیم که چگونه باید گفت‌وگو کنیم هرگز به سمت جنگ نخواهیم رفت. بشر وقتی منطق گفت‌وگو را حاکم کند، منطق زور پذیرفته نخواهد بود و این منطق از جهان رخت بر می‌بندد. متأسفانه اکنون سردمداران دموکراسی غیر‌دموکراتیک رفتار می‌کنند و از منطق زور استفاده می‌کنند و برای رسیدن به خواسته‌هایشان زور به کار می‌برند. ما بر این باوریم که هرچه جامعه بشری که از نخبگان شروع شده و به مردم سرازیر شود و گفت‌وگو،منطق حاکم آن باشد، مصائب جهان کم خواهد شد.

اگر ما خانواده را یک جامعه کوچک بدانیم و در آن تامل کنیم متوجه خواهیم شد که  اساس بقا وپایداری  خانواده منطق گفت‌وگو است. منطق گفت‌وگو باید بر یک خانواده حاکم باشد وهرگونه فعل وانفعال و ارتباط آن،ماحصل گفت‌وگوی معمول است.  ممکن است در یک خانواده‌ کش‌مکش‌های دینی وفرهنگ وسیاسی متنوعی وجود داشته باشند،اما با خیر و خوشی کنار هم زندگی می‌کنند؛ چرا که  توصیه دین وعقل این است که با گفت‌وگو به پیس بروید. «أدع الى سبيل ربك بالحكمة والموعظة الحسنة وجادلهم بالتي هي أحسن…»

به نظر شما چه نتایجی از این گفت‌وگوها حاصل خواهد شد؟

 با گفت‌وگو می‌توان بین  ملتها واقوام رابطه برقرار کرد. هدف ما در این گفت‌وگو‌ها، مخصوصا برنامه‌ای که با دانشمندانى از رهبران ديني واساتيد دانشگاهی امریکایی داریم،برای اهداف ترسیم شده انساتی که همانا کاهش آلام بشری و شناخت متقابل بشر از یکدیگر که  از نتایج مهم گفت‌وگو دو طرفه وچند جانبه است. با گفت‌وگو ارتباط روحی ـ روانی بین انسان‌ها ایجاد می‌شود. ما معتقدیم پیامبران الهی نیز شعارشان گفت‌وگو بود؛ حضرت موسی نخست برای گفت‌وگو نزد فرعون رفت، حضرت نوح سال‌ها با مردمش گفت‌وگو می‌کرد و پیامبر اسلام هم منطقش گفت‌وگو بود. پیامبراسلام مشرکان را هم به گفت‌وگو دعوت کرد تا حق را بپذیرند مگر آنانکه عناد داشتند وبا ارزشهای انسانی همیشه سر جنگ دارند..

امیدوارم این گفتگوها ثمره خوبی برای بشریت، وبخصوص ملت ایران داشته باشد و طبیعی است که حوزه های علمیه همه ادیان ودانشگاه های مختلف دنیا بابستی پیش قراول این حرکت باشند