در جلسه ای که چهارشنبه 24 فروردین در سالن کنفرانس شهید بهشتی دانشگاه ادیان و مذاهب و با حضور اساتید راهنما، مشاور و داور، نماینده معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی و همچنین تعدادی از دیگر دانشجویان علاقه مند برگزار شد، پس از گزارش این دانشجو از پایان نامه، استاد داور به نقد و ارزیابی پایان نامه پرداخت. سپس دانشجو از پایان نامه خود با توجه به انتقادات استاد داور و نیز توضیحات اساتید راهنما و مشاور دفاع نمود و در نهایت بعد از شور اساتید راهنما، مشاور، داور و نماینده معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی موفق به کسب امتیاز قبولی با درجه عالی شد.

چکیده

فتح که غالبا به صورت جمع،فتوح و یا جمع الجمع، فتوحات بکار می­رود، در اصطلاح به نبردهایی گفته می­شود که به گشایش دارالحرب و گسترش اسلام در آن می­پردازد. مراد از فتوحات اسلامی سلسله نبردهایی است که مسلمین پس از رحلت پیامبراکرم (ص) و پس از جنگ­های رده به آن مبادرت ورزیدند.

 حاصل کار آنان در یک سده، که از دوران خلیفه اول تا پایان دوران امویان را شامل می­گردد، شکست کامل دولت ساسانی و فتح تمامی قلمرو و متصرفات آن، همراه با تصرف بیش از نیمی از متصرفات امپراتوری روم بود. در پژوهش حاضر که مبتنی بر روش تحلیلی­ـ­توصیفی است نظر به اینکه هدف، تبیین دیدگاه امامان شیعه پیرامون فتوحات، خصوصاً دوره ی خلفای نخست است؛ سیر و روند تاریخی فتوح در دوران امویان به اختصار بیان شده است. تحقیق حاضر در چهار فصل سامان یافته است.

در  فصل اول کلیات مورد بحث قرارگرفته است. فصل دوم به جنگ و جهاد در اسلام اختصاص یافت. در فصل سوم تاریخ فتوحات از دوران خلیفه اول تا پایان دوران امویان به ضمیمه آسیب ها و پیامدهای آن مورد بحث قرار گرفت. فصل چهارم و آخرین فصل با اتکا به سیره امامان (ع) به تبیین دیدگاه این بزرگواران پرداخته، و خسارات ناشی از پیامدهای آن در تاریخ سیاسی اسلام طرح شده است. به عنوان نتیجه بحث می توان گفت، نظر به عدم حضور امامان (ع) در فتوحات، و نقش مشاورتی امام علی (ع) در حداکثر نقش­آفرینی خود، شواهدی که در نفی فتوح دوران خلفای نخست می­توان اقامه نمود، از شواهد موید آن بیشتر است. در مورد فتوحات دوران امویان نیز امامان (ع) با وضوح بیشتر به رد و انکار آن پرداخته­اند.

واژگان کلیدی:

فتوحات اسلامی، سیره امامان (ع)، جهاد، جنگ­های پیامبر(ص)، صلح، صلح­نامه، پیامدهای فتوح.