حجت‌الاسلام محمد غفوری‌نژاد، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا از قم، اظهار کرد: امام سجاد(ع) از سال ۶۱ هجری قمری تا سال ۹۵ هجری قمری زندگی پر از وقایع مختلف را پشت سر گذاشتند.

وی وضعیت اجتماعی جامعه اسلامی در دوره امامت ایشان را بسیار عجیب دانست و افزود: امام حسین(ع) در خصوص وضعیت اجتماعی آن زمان فرمود که مردم بندگان دنیا هستند و این شاید اشاره‌ای به وضعیت جامعه اسلامی در دوران امامت امام سجاد(ع) دارد.

مدیر گروه اسلام و ادیان پژوهشکده بین‌المللی امام رضا(ع) بیان کرد: امام حسین(ع) همچنین فرمود که دین همچون لیسه‌ای بر زبان آن‌هاست به این معنی که وقتی فردی می‌خواهد ظرف غذایی را با زبانش تمیز کند، مقدار بسیار کمی از غذای داخل ظرف بر زبان او می‌ماند و دینداری مردم در این دوره به اندازه یک لیسه بر زبان است، مادامی که زندگی آن‌ها گمراه باشد، دم از دین می‌زنند، اما زمانی که گرفتار بلا شوند، تعداد دینداران بسیار کم می‌شود.

وی گفت: حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) فرمودند زمانی که ما با رسول‌الله(ص) بودیم، در راه احیای دین خدا، اقوام و نزدیکان خود را که مشرک بودند، می‌کشتیم و ایمان چنان در دل ما رسوخ کرده بود که از نزدیکان خود گذشت نمی‌کردیم و چون شرک می‌ورزیدند، آن‌ها را می‌کشتیم که این نشان‌دهنده ضعف ایمان در آن دوره است.

غفوری‌نژاد بیان کرد: در دوره امامت امام سجاد(ع) در مدینه وضعیت به‌گونه‌ای می‌شود که زنان خواننده و رقاصه جایگاه بسیار بالایی پیدا می‌کنند و در مکه و مدینه گاهی ۵۰ هزار نفر به استقبال زنان خواننده می‌رفتند.

وی با بیان اینکه وضعیت ایمانی جامعه در زمان امام سجاد(ع) چنان دچار انحطاط شده بود که گویا پیش‌بینی پیامبر اکرم(ص) محقق شده بود، افزود: حضرت در روایتی می‌فرماید که روزی خواهد آمد که از قرآن چیزی جز خط و کتابت آن باقی نمانده و از اسلام چیزی جز اسمش باقی نیست و مردم مسلمان خوانده می‌شوند اما دورترین افراد از اسلام هستند، مساجدشان به ظاهر آباد است اما از هدایت در این مساجد هیچ خبری نیست که این پیش‌بینی‌های ایشان در دوران امام سجاد(ع) محقق شده بود.

رئیس واحد دانشگاه ادیان و مذاهب در مشهد بیان کرد: فساد و فحشا در زمان این امام بزرگوار رواج پیدا کرده بود و حکومت بنی‌امیه ترویج آن را موجب تحکیم حکومت خود می‌دانست. دستگاه حکومت در آن زمان بنا گذاشته بود که از خاندان پیامبر(ص) قداست‌زدایی کند و حرمت این خاندان را بشکند.

غفوری‌نژاد گفت: ابن ابوالحدید در شرح نهج‌البلاغه نقل می‌کند که حجاج که والی کوفه بود، از طرف بنی‌امیه در کوفه خطبه خواند و نسبت به کسانی که در مدینه قبر رسول‌الله(ص) را زیارت می‌کردند، چنین گفت که این‌ها بر سر یکسری چوب‌ها و قبر کهنه و پوسیده‌ای می‌گردند، چرا به جای اینکه دور قبر پیغمبر(ص) بگردند، بر گرد قصر عبدالله بن مروان نمی‌گردند، آیا نمی‌دانند که خلیفه یک شخص بهتر از فرستاده اوست.

وی اظهار کرد: وضعیت چنان از نظر اجتماعی خراب بود که عبدالله بن عمر فرزند خلیفه دوم خواست با حجاج دیدار کند که حجاج به جای دستش، پایش را دراز کرد و عبدالله با پای حجاج بیعت کرد.

دانشیار گروه شیعه‌شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب گفت: از فجایع دوران امام سجاد(ع) واقعه حره بود که حدود دو سال بعد از واقعه عاشورا، مردم والی یزید در مدینه را عزل و آن‌ها را از مدینه اخراج کردند، یزید لشکری چند هزار نفری به مدینه فرستاد و این لشکر سه روز جان، مال و ناموس مردم مدینه را بر خود حلال می‌دانست و این لشکر طی سه روز از هیچ عمل زشتی از جمله تجاوز، بیرون کشیدن جنین از بدن زنان و کشتن نوزادان و اهانت به صحابه بزرگ پیامبر اکرم(ص) کوتاهی نکردند.

وی ادامه داد: در این واقعه تا ۱۱ هزار و ۷۰۰ نفر کشته شدند؛ این لشکر به قدری در کشتن مردم زیاده‌روی کرد که از این تعداد ۷۰۰ نفر حاملان و حافظان قرآن و ۸۰ نفر صحابه رسول خدا(ص) بودند.

غفوری‌نژاد بیان کرد: حضرت سجاد(ع) چنانچه مشهور است، در پیش گرفتن شیوه‌هایی از جمله تربیت یاران خاص و القای ادعیه وظیفه امامت خود را انجام دادند. وضعیت شیعه در دوران امام سجاد(ع) مناسب نبود، اقلیت شیعه در آن زمان تحت فشار بودند و بیم آن می‌رفت که کیان تشیع از بین برود.

استاد دانشگاه ادامه داد: حضرت زین‌العابدین(ع) در چنین شرایطی به تربیت یاران و اصحاب پرداختند و افرادی را به‌عنوان برده خریداری می‌کردند و به تربیت آن‌ها می‌پرداختند و بعد آن‌ها را آزاد می‌کردند تا به این وسیله کیان تشیع محفوظ بماند.

رئیس واحد دانشگاه ادیان و مذاهب در مشهد بیان کرد: ادعیه‌ای که از امام سجاد(ع) نقل شده منظومه معارفی بلندی است که در طول قرن‌ها مورد استناد مسلمین بوده است. مرحوم آیت‌الله مرعشی نجفی زمانی که یک نسخه از صحیفه سجادیه را برای شیخ شلتوت استاد و رئیس دانشگاه الازهر فرستاد که ایشان در پاسخ به نامه تشکر کرده بود و اظهار کرد که من چقدر کم توفیق بودم که در طول عمرم از چنین کتابی بی‌بهره شدم.

وی وظیفه امامتی حضرت سجاد(ع) را بسیار سنگین دانست و افزود: ایشان متناسب با آن فضا درخشیدند و جامعه نوپای شیعه را از آن وضعیت بحرانی عبور دادند تا اینکه سال‌ها بعد بنی‌امیه سقوط می‌کند و حکومت بنی‌‌عباس فرا می‌رسد و در عصر امامین صادقین(ع) بقایای شاگردان امام سجاد(ع) هستند که هسته اولیه شیعه را تشکیل دادند و زیربنای اساسی حوزه درسی امام باقر و امام صادق(ع) را شکل می‌دهند.