حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر مهدی فرمانیان، معاون پژوهشی دانشگاه ادیان و مذاهب در جشن دانش‌آموختگی دانشجویان اهل‌سنت دانشگاه ادیان و مذاهب که روز چهارشنبه 20 اسفندماه 1399 در سالن امام موسی صدر دانشگاه ادیان و مذاهب برگزار شد، با اشاره به راه‌کارهای هم‌زیستی مسالمت‌آمیز بین مسلمانان گفت: فارغ‌التحصیلان دانشگاه ادیان و مذاهب باید سفیران وحدت و تقریب اسلامی بین مسلمانان باشند.

فرمانیان خاطرنشان کرد: نخستین معضل در بین مذاهب، عدم شناخت صحیح از یکدیگر است که برای شناخت بهتر باید کتاب‌های اهل‌سنت از سوی طلاب شیعه مطالعه شود و بالعکس کتاب‌های شیعه از سوی طلاب اهل‌سنت مورد مطالعه قرار گیرد تا فضای هم‌دلی و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز نشان داده شود.

معاون پژوهشی دانشگاه ادیان و مذاهب نیت‌خوانی را از دیگر معضلات ذکر کرد و گفت: پیامبر اکرم (ص) فرموده‌اند که عمل مسلمان را حمل به صحت کنید. مسلمانان باید نسبت به یکدیگر حسن ظن داشته باشند. شیعه بر اساس مبانی خود و سنی بر اساس مبانی خود سخن می‌گوید و نباید برداشت منفی کرد. شیعه وقتی می‌خواهد عقاید خود را مطرح کند سراغ کتاب خدا و روایت‌های اهل‌بیت می‌رود و گاهی نیزبه روایت‌های صحابه توجه می‌کند. اهل‌سنت هم وقتی می‌خواهد عقاید خود را بگوید اول به سراغ کتاب خدا می‌رود و بعد روایت‌های صحابه و گاهی هم به روایت‌های اهل‌بیت توجه می‌کند. پس هر دو به سراغ کتاب و سنت می‌روند اما هرکدام طوری فهم می‌کنند. پس اولاً هر دو نیت‌مان شناخت اسلام است، دوم به دنبال عقیده صحیح هستیم و سوم این‌که همه مراجعه کردیم به آن‌چه از اسلام اعم از کتاب و سنت به ما رسیده است.

معاون پژوهش دانشگاه ادیان و مذاهب گفت: در این‌جا این سؤال مطرح است که چرا این‌قدر علیه یکدیگر صحبت می‌کنیم و این‌قدر یکدیگر را می‌کوبیم؟ حتی این‌قدر این کوبیدن جلو می‌رود که به تکفیر می‌انجامد و مسلمان، مسلمانی را که نماز می‌خواند و روزه می‌گیرد، می‌کشد. این به چه مبنایی است؟ و چرا این اتفاقات در جهان اسلام روی می‌دهد؟ دلیلش جهل و سوء ظن است. با جهل و سوء ظن استدلالاتی می‌کنند و بعد فتوایی می‌دهند و خودشان هم اجرا می‌کنند. در حالی که علمای اسلام گفته‌اند که یک ضوابط تکفیر، موانع تکفیر و اجرای تکفیر داریم. اول باید ضوابط تکفیر وجود داشته باشد یعنی شخص باید منکر ضروری دین باشد. این دعواهایی که امروز در جهان اسلام است، هیچ‌کدام بر اساس انکار ضروری دین نیست. اگر هم هست، مانع نباید وجود داشته باشد. جهل و خطا و تأویل مانع است. ممکن است عالمی تأویل کند. لذا مانع وجود دارد.

وی به ضرورت تحقیق و مطالعه پیش از بیان نظرات و صدور فتوا گفت: وقتی به شیخ بهایی گفتند که درباره وهابیت فتوا بده، گفت اول باید کتاب‌های آن‌ها را بخوانم و بعد نظر و فتوا بدهم. ولی متأسفانه در میان ما چنین روی‌کردی وجود ندارد.

فرمانیان گفت: باید همه مسلمانان را معذور بدانیم. یعنی برای آن‌ها عذر بتراشیم؛ حتی جایی که عبارت‌هایی هست که صد در صد فکر می‌کنیم کفرآمیز است. به قول امام محمد غزالی اگر 99 درصد سخنانش کفرآمیز است و از یک درصد از سخنانش برآید که کفرآمیز نیست، نباید او را تکفیر کنیم. آخرین محمل این است که بگوییم شاید من حرف شخص را درست نفهمیدم یا کسی که گزارش کرده شاید درست گزارش نکرده است. یعنی باید تأمل و احتیاط کرد.

وی با بیان این‌که ۶۰ درصد از دعواهای مذاهب، به مسائل سیاسی برمی‌گردد، گفت: شبکه‌های ماهواره‌ای و رسانه‌ها و خبرگزاری‌ها برای این‌که خبرشان دیده شود، دروغ‌هایی را نسبت می‌دهند و یک مسئله خیلی کوچک را که در جهان اسلام یا مذهب، اهمیت ندارد، بزرگ‌ می‌کنند و از آب گل‌آلود ماهی می‌گیرند. بیست درصد تقصیر این مسئله بر عهده علما است. گاهی احساسی می‌شویم و احساس تکلیف می‌کنیم و در منبر صحبت می‌کنیم و بعد می‌بینیم چه اتفاقاتی افتاد. حداقل می‌توانیم با احتیاط کار کنیم و مواظب باشیم حرف و عمل‌مان موجب این قبیل مسائل نشود.

حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر فرمانیان در پایان یادآور شد: اگر علم خود را زیاد کنیم، عمل مسلمان را حمل بر صحت کنیم، مسلمان را در کار و فتوایش معذور بداریم و زیاد تحت تأثیر دعواهای سیاسی قرار نگیریم، می‌توانیم در بسیاری از زمینه‌ها با هم تقریب داشته باشیم.