اخباری گری؛ تاریخ و عقاید

کاوش و پژوهش در تاریخ حدیث شیعه و دوره ‏های گوناگون و محدثان بزرگ و میراث ماندگار آن و نیز عناصر تاثیرگذار بر آن، یکی از رسالت ‏های مهم پژوهشی حدیث در دوره معاصر است.

پیگیری و جستجو در مکتب ‏های حدیثی و دوره‏ های فراز و فرود آن ها، در این میان، امری مهم و بایسته است. اخبارگرایی، در سده‏ های نخستین، شیوه رایج محدثان و مجتهدان بزرگ شیعه بود که آثار آن در نگاشته‏ های کهن حدیثی، فقهی، کلامی و اخلاقی نمود یافت.

در سده‏ های یازدهم و دوازدهم هجری، مکتبی پا به عرصه گذاشت که ادعای پیروی از شیوه کهن عالمان شیعی را مطرح می‏ کرد؛ ولی دارای مبانی خاص در این وادی بود؛ مبانی که این تفکر را از شیوه محدثان کهن، متمایز می‏ ساختند.

این مکتب فکری که امروزه «اخباریگری» نامیده می‏شود، در طول تاریخ نسبتا کوتاه خویش، با تغییرات جزئی و کلی نیز رو به ‏رو شد، به گونه ‏ای که برخی از نظریات خاص بنیان ‏گذاران آن در حوزه فهم و درک قرآن، توسط بزرگان این مکتب، به چالش کشیده شد و در نهایت، به همت مرحوم وحید بهبهانی (رحمه الله) به محاق رفت و با ظهور شخصیتی اصولی همچون شیخ اعظم انصاری (رحمه الله) امکان بروز دوباره را از کف داد.

مکتب اخباری گری، تاثیر گسترده ‏ای بر کاوش ‏های حدیثی معاصر خویش داشت و افزون بر آن، آسیب ‏ها و چالش‏ های پیش روی مجتهدان و اصولیان را برنمود و آنان را وادار به تبیین دقیق و منضبط شیوه اجتهاد کرد. اخباری گری، اگر چه از منظر تاریخی شیوه ‏ای پایان ‏یافته تلقی می ‏شود، ولی مبانی، اصول و روش‏های آن، در دوره‏ های متفاوت، ممکن است سر برکند و به مبارزه با شیوه اجتهاد، تعقل و تعامل عقل و نقل برخیزد.

پژوهش پیشِ رو، افزون بر بازکاوی تاریخ اخبارگرایی و شناساندن اخباریان سرشناس و آرا و افکار آنها، به پژوهش در مبانی اخباری گری، نقد آن مبانی و مقایسه آنها با مبانی اصولیان پرداخته است. این پژوهش به همت حجت الاسلام و المسلمین ابراهیم بهشتی دامغانی، تالیف و تدوین و با پیگیری جناب آقای دکتر مهدی فرمانیان، سامان یافته است.