تحلیل پیامدهای رویکرد فلسفی به تفسیر قرآن

به گزارش مرکز اطلاع رسانی و روابط عمومی در این جلسه که یکشنبه 24‌ آبان در سالن کنفرانس کنفرانس امام موسی صدر دانشگاه ادیان و مذاهب با حضور دکتر مهراب صادق نیا به عنوان استاد راهنما، دکتر محمدمهدی علیمردی، استاد مشاور و دکتر حمیدرضا شریعتمداری در جایگاه استاد داور برگزار شد دانشجو سعید امینائی از پایان نامه اش دفاع کرد.

در چکیده این پایان نامه آمده است:

تاریخ هزار و چهارصد ساله تفسیر جز حدود دو سده نخست آن، با فلسفه همراه بوده است. ظهور رویکرد فلسفی در تفسیریکی از آثار این همراهی است که همواره در طول تاریخ به‌طور جدی از جانب موافقان و مخالفان مورد مناقشه قرار گرفته است. البته این اختلافات پیش از این در بین یهودیان و مسیحیان نیز سابقه داشته و پس از ورود فلسفه به جامعه یهودیان و مسیحیان، فیلسوفانیهودی و مسیحی با هدف نشان‌دادن عدم مخالفت دین و نصوص دینی با فلسفه و با انگیزه دفاع از دین به تأویل کتاب مقدس بر اساس آموزه‌های فلسفی پرداختند که این امر از جانب برخی عالمان دینی به‌شدت مورد مخالفت قرار گرفت. در تاریخ فلسفه اسلامی نیز همین داستان تکرار شد. پس از ترجمه متون فلسفی به زبان عربی و ورود فلسفه به جامعه اسلامی عده‌ای با فلسفه به‌عنوان دانشی بیگانه که با دین سازگار نیست و حتی گاه با آن در تضاد است، به مخالفت پرداختند. فیلسوفان برای مقابله با این مخالفت‌ها، تلاش کردند نشان دهند فلسفه نه‌تنها با دین در تضاد نیست، بلکه بسیاری از آموزه‌های دینی را می‌توان با فلسفه اثبات کرد. آنها با این انگیزه کم‌کم نگاه فلسفی را وارد تفسیر قرآن کرده و مدعی شدند زبان قرآن لایه‌های زیرینی دارد که در پی القای معارفی عمیق و درخور فهم خواص است و جز با فلسفه قابل کشف نیست. دیدگاه آنان درباره تفسیر و همچنین تفاسیر فلسفی آنان مخالفانی داشته که آن را از ابعاد گوناگون نقد کرده‌اند. یکی از این ابعاد، بررسی پیامدهای این رویکرد است. از میاناین پیامدها می‌توان به دگرگونی معنایی در الفاظ قرآن، گرایش به تفسیر خلاف ظاهر، نادیده‌انگاشتن عناصر احساسی و عاطفی در قرآن، دور شدن از مقصد اصلی قرآن ـ یعنی هدایت و تزکیه نفوس ـ مشکل جلوه‌دادن فهم قرآن و لزوم وابستگی فهم قرآن به مرجعی دیگر اشاره کرد.

کلیدواژه: پیوند دین و فلسفه، تفسیر فلسفی، تفسیر قرآن، تأویل، زبان قرآن