عقل به عنوان منبع معرفت دینی از منظر نهج البلاغه
- نویسنده:
- فرخ رنگرز
- سطح:
- کارشناسی ارشد
به گزارش روابط عمومی دانشگاه ادیان و مذاهب، در جلسه دفاعیه‌ای که چهارشنبه 11 اسفند 95 در سالن اجلاس شهید بهشتی با حضور دکتر مصطفی جعفرطیاری به‌عنوان استاد راهنما، دکتر محمدمهدی علیمردی، استاد مشاور و دکتر فاطمه توفیقی در جایگاه استاد داور برگزار شد دانشجو فرخ رنگرز از پایان‌نامه‌اش دفاع کرد.
در چکیده این پایان‌نامه آمده است:
بی‌تردید مسئلهٔ عقل از مباحث ماندگار و بحث‌انگیز کلام و فلسفه است. موضوع عقل ازاین‌جهت اهمیت دارد که یکی از منابع مهم معرفت است و معرفت زیربنای جهان‌بینی است. اشتراک و افتراق مکاتب مختلف در جهان‌بینی و ایدئولوژی آن‌هاست. لذا بررسی دیدگاه ادیان و مکاتب مختلف نسبت به مسئله عقل امری شایسته و بایسته است. در طول تاریخ، دیدگاه‌های متفاوتی از سوی مکاتب مختلف دربارهٔ عقل ارائه‌شده است؛ دین اسلام نیز از این موضوع مستثنا نیست. در میان کتب اسلامی پس از قرآن، نهج‌البلاغهٔ حضرت امیر (علیه‌السلام) یکی از منابع قابل‌اعتمادی است که می‌توان بامطالعهٔ آن و همچنین مطالعهٔ ترجمه‌ها، شرح‌ها و تفاسیر مختلفی که بر آن نگاشته شده است، به بررسی دیدگاه دروازهٔ شهر علم نسبت به مسئلهٔ عقل پرداخت. هرچند پیش‌ازاین برخی پژوهشگران در کتب و رساله‌های خود به این موضوع پرداخته‌اند لیکن؛ هیچ‌کدام موضوع عقل را منحصراً از منظر نهج‌البلاغه مورد ارزیابی و پژوهش قرار نداده و یا به‌طور موجز و مختصر بر آن مرور نموده‌اند.
در این رساله بنابراین است که مسئلهٔ عقل به‌مثابه منبعی از منابع معرفت دینی، از دیدگاه نهج‌البلاغه موردپژوهش قرار گیرد. لذا ابتدا به مفهوم شناسی معرفت و چیستی آن پرداخته، سپس چیستی عقل، کاربردهای واژهٔ عقل، شاخصه‌های عقلانیت و جایگاه عقل موردمطالعه قرار می‌گیرد. در ادامه، قلمروی عقل در معرفت دینی ارزیابی می‌شود. درنهایت آفات عقل و همچنین راه‌های شکوفایی عقل از منظر نهج‌البلاغه به‌طور مفصل ارائه می‌گردد.
حاصل این پژوهش آن شد که در نگاه آن امام بزرگوار، عقل یکی از مهم‌ترین منابع معرفت دینی است و از جایگاه رفیعی برخوردار است. در این دیدگاه اگر عقل تحت هدایت و تربیت آموزه‌های وحیانی قرار گیرد نه‌تنها از آفات و آسیب‌ها در امان می‌ماند؛ بلکه در مسیر رشد و تکامل قرارگرفته، انسان را به سرمنزل کمال می‌رساند.
کلمات کلیدی: عقل، منبعیت عقل، منابع معرفت، جایگاه عقل، نهج‌البلاغه.