رابطه عقلانیت و دین داری، بررسی دیدگاه های ملکیان و مجتهد شبستری
- نویسنده:
- روح‌الله پورمطهری
- سطح:
- کارشناسی ارشد
به گزارش روابط عمومی دانشگاه ادیان و مذاهب، در جلسه دفاعیه‌ای که دوشنبه 7 اسفند 96 در سالن کنفرانس شهید بهشتی دانشگاه ادیان و مذاهب با حضور دکتر وحید سهرابی‌فر به‌عنوان استاد راهنما و دکتر خلیل قنبری در جایگاه استاد داور برگزار شد دانشجو روح‌الله پورمطهری از پایان‌نامه‌اش دفاع کرد.
در چکیده این پایان‌نامه آمده است:
تحقیق حاضر درباره دیدگاه‌های مصطفی ملکیان و محمد مجتهد شبستری درزمینهٔ رابطه میان عقلانیت و دین‌داری است. در بخش اول آن پس از تبیین مسئله و بیان اهمیت، پیشینه و روش تحقیق، با طرح مهم‌ترین دیدگاه‌ها درباره عقلانیت و دین‌داری، تلاش می‌شود تصویری اجمالی از این دو مفهوم ارائه گردد. در بخش‌های دوم و سوم، دیدگاه‌های ملکیان و شبستری در سه زمینه عقلانیت، دین‌داری و رابطه عقلانیت و دین‌داری بیان و تحلیل می‌شود.
ملکیان از دو گونه دین‌داری سخن می‌گوید که یکی بر تعبد استوار می‌شود و دیگری رویکردی سنجش‌گرانه به آموزه‌های دینی دارد. وی به علت برداشت وظیفه‌شناختی‌اش از عقلانیت، گونه نخست یعنی دین‌داری سنتی را با عقلانیت ناسازگار می‌بیند، نوع دوم از دین‌داری را پیشنهاد می‌کند و آن را معنویت می‌نامد.
مجتهد شبستری دو خوانش از دین را مطرح می‌کند: خوانش فوق‌انسانی که دین را مجموعه‌ای نازل‌شده از سوی خدا می‌پندارد و خوانش انسانی که دین را پدیده‌ای انسان می‌بیند که هیچ‌گاه نباید با سرمایه‌های انسانی و ازجمله علوم بشری ناسازگار باشد. او با پذیرش عقلانیت این دیدگاه، سه پیشنهاد درخصوص رابطه میان عقلانیت و دین‌داری مطرح می‌کند: بازنگری و بازسازی آموزه‌های دینی، تفسیر و فهم متون دینی و آزمون تاریخی ایمان در سنت‌های دینی.
در بخش پایانی تحقیق، ضمن مرور دیدگاه‌های ملکیان و شبستری، مبانی، رویکردها، روش‌ها و نتایج این دو دیدگاه درزمینهٔ رابطه عقلانیت و دین‌داری مقایسه می‌شود. نتیجه این بخش آن است که ملکیان و شبستری در این مبنا که گزاره‌های بنیادین ادیان اثبات نشده‌اند، توافق دارند و ازاین‌رو هردو دین‌داری سنتی را غیرعقلانی می‌دانند؛ اما اختلاف‌نظر آنها درباره مبنای دیگر یعنی عقلانیت، سبب شده است که رویکردها و روش‌های متفاوتی برگزینند و بنابراین به نتایجی متفاوت با هم در مسئله رابطه عقلانیت و دین‌داری برسند.
کلمات کلیدی: عقل، دین، ایمان، عقلانیت، دین‌داری، ملکیان، مجتهد شبستری