تمثل و بازنمایی روح بر اساس آیات و روایات با رویکرد عرفانی
- نویسنده:
- محسن اکبری پابندی
- سطح:
- دکتری
به گزارش روابط عمومی دانشگاه، در جلسه دفاع از رساله دکتری دانشجو محسن اکبری پابندی با عنوان «تمثل و بازنمایی روح بر اساس آیات و روایات با رویکرد عرفانی»، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر رضا الهی‌منش به عنوان استاد راهنما، دکتر سعید امیرکاوه به عنوان استاد مشاور و حجج اسلام دکتر محمدجواد رودگر، دکتر امیر جوان‌آراسته و دکتر رحمان بوالحسنی به عنوان استادان داور حضور داشتند.
در چکیده این رساله آمده است:
روح و شناخت آن تأثیری شگرف در نوع تفکر انسانی ما دارد. ارتباط شناخت روح با هستی‌شناسی و خداشناسی امری است که بر همگان مسلم است. در سال‌های اخیر با توجه به علاقه‌مندی دیرینه مخاطبان به موضوعاتی از این دست، اصحاب رسانه در صدد پاسخ‌گویی به این نیاز و پرسش برآمده‌اند. اگرچه به لحاظ ابزاری و امکانات هنری به‌ویژه به وسیله بهره‌مندی از خلاقیت‌های هنری و جلوه‌های ویژه قالب و ساختار بازنمایی پیشرفت دهشت‌انگیزی داشته است، با این حال به لحاظ محتوا و ماهیت این بازنمایی از روح دچار انحراف‌ها و سردرگمی‌هایی می‌باشد. آشتی و آمیختن هنر با آموزه‌های عرفانی و فلسفی ناب می‌تواند در حقیقت پاسخ درست و مناسبی برای حل این مسئله باشد. نقش‌آفرینی عالم خیال هم در ذهن و تفکر یک هنرمند و هم در تفکر و سیر و سلوک یک عارف و فیلسوف نقش بسیار عظیمی بر عهده دارد. لذا این رساله در ابتدا به بررسی جایگاه خیال در منش و سلوک زندگی بشر پرداخته است و پس از بررسی آن به تمثل و باز آفرینش موجودات در صقع خیال و گاهی در عاالم خارج پرداخت نموده است. عالم خیال عالمی پارادوکسیکال است که جامع اضداد است. آن‌چه در عالم عین محال وقوعی به نظر می‌رسد در گستره این عالم قابل تحقق است. قرآن کریم و روایات اهل‌بیت(ع) نیز در جهت شقاوت و سعادت انسان‌ها به شدت به نقش‌آفرینی خیال تأکید نموده‌اند. به هر عنوان اگر حدود و ثغور حقیقت روح با الهام از تفکر ثقلین درست فهمیده شود، طبیعی است در مرحله بازنمایی از انحراف و کج‌روی مصون خواهد بود. حقیقت روح ذات مجرد و بالابلندی است که از عالم امر به عالم خلق تنزل پیدا کرده و بر آن اشراف یافته است. در این میان ذات بالقوه بودن و قابلیت ارتقا و رشد آن در بستر استفاده از قوای انسانی شکل می‌گیرد. قوه خیال با جمع‌آوری مواد اولیه خود از طریق ابزارهای حس، صورت‌های جدید و خالقانه‌ای می‌آفریند و این صورت‌ها خود در مسیر هنر به عنوان خلاقیت آفرینش هنری در دنیای تصویر درمی‌آید. جذابیت ویژه تصاویر متحرک بعد از مقرون شدن به الوان هنرهای هم‌سان مثل موسیقی، میزانسن، نورپردازی و سایر هنرهای موجود در سینما ظرفیت عجیبی برای جولان خیل خیال می‌آفریند. اگر بتوانیم دنیای هنر بازنمایی را جایگاه تمثل برونی خیال بنامیم، درواقع تمثل برونی و زایش عینی خیال در عالم تصاویر و تحرک صورت می‌پذیرد. تمثل روح در صقع خیال افراد انسانی اگرچه فروتر از تمثل عینی و خارجی آن برای اهل عرفان و اهل کشف است ولی هرچه باشد، هنر با بهره‌مندی از شگردهای بازنمایی بدان جامه عمل پوشانده است. هنرمندان عرصه سینما و تصویر برخی روح را کاملاً مادی و برخی نیمی مادی و نیمی مجرد و برخی به صورت مجرد کامل بازنمایی نموده‌اند. نوع انسان‌شناسی و جهان‌شناسی هنرمندان طبیعتاً در نوع بازنمایی آن‌ها مؤثر خواهد بود. این رساله به دنبال ترسیم اصول و ارائه دورنمایی از قوایی انسانی است تا هنرمند بتواند با پیوندی که بین آموزه‌ها و جلوه‌های هنر می‌دهد، درنهایت تصویر درست از روح در ذهن مخاطبان نقش ببندد.