جنسیت در سینمای ایران در بررسی آثار هفت سینماگر ایرانی

به گزارش روابط عمومی دانشگاه، در جلسه دفاع از رساله دکتری دانشجو خانم پردیس عامری با عنوان «جنسیت در سینمای ایران در بررسی آثار هفت سینماگر ایرانی با تأکید بر کلیشه‌زدایی جنسیتی»، دکتر محمدتقی کرمی‌قهی به عنوان استاد راهنما، دکتر فاطمه توفیقی به عنوان استاد مشاور و دکتر حبیب احمدزاده، دکتر محمدهاد ی فلاح‌زاده و دکتر محمدحسین ظریفیان یگانه به عنوان استادان داور حضور داشتند.

در چکیده این رساله آمده است:

در جامعه ایرانی؛ مانند سایر جوامع، مسائل چالش‌برانگیز مرتبط با جنس و جنسیت و بازنمایی جنسیتی در آثار سینمایی بحث‌برانگیز است. در تحقیق حاضر تلاش شد با بررسی دغدغه‌های نوپدید در این زمینه، به نکات راه‌گشا با تمرکز بر شناسایی مضامین ضدکلیشه در آثار سینمایی پرداخته شود. سینما به‌مثابه یک ابزار فرهنگی مهم، قادر است فضای کنش گسترده‌‌ای را از مسیر آگاهی‌افزایی درباره وضعیت زنان فراهم ‌کند و از طرف دیگر گرچه درباره مسائل مختلف زنان در سال‌های اخیر آثار متعددی ساخته شده است، اما نمایش کلیشه‌شکنی‌های آنها با ابهامات متعدد روبه‌رو بوده است. دغدغه و پرسش­های اصلی تحقیق حاضر، تحلیل استراتژی‌هایی است که سینماگران در نمایش ضدکلیشه به کار گرفته‌اند و درک میزان موفقیت تصویرسازی‌ها از خلال بررسی فیلم‌ها بود. یافته‌های تحقیقاتی با این روی‌کرد، این امکان را ایجاد می‌کند که آثار سینمایی به عنوان محصولات فرهنگی‌‌ مرتبط با مخاطب عام به بازنمایی‌هایی نوگرایانه و دقیق از منظری نوین بپردازند. در راستای تحقق اهداف اصلی تحقیق یعنی «استخراج مضامین جنسیتی در فیلم‌های دهه‌های اخیر ایران با تأکید بر هفت اثر که بیشترین ارتباط را با این مسئله داشتند؛ «سگ‌کشی، کافه ترانزیت، میگرن، پریدن از ارتفاع کم، برف روی کاج‌ها، تسویه‌حساب و رگ خواب» که با منطق نمونه‌گیری نظری هدفمند که در مطالعات اجتماعی انتقادی بازنمایی در سینما شیوه اصلی انتخاب نمونه­ها بر اساس پرسش تحقیق است، انتخاب شدند و بررسی راهبردهایی که توسط آنها مضامین ضدکلیشه به تصویر کشیده شده‌اند، داده‌های استخراج شده در چارچوب تئوری‌های قدرت، مقاومت، کلیشه، ‌بازنمایی، ایدئولوژی، سینمای فمینیستی و مطالعات فرودستان تحلیل شدند. مبنای تشخیص ضدکلیشه، بر اساس تعاریف نظریه‌پردازان و اندیشمندان این حوزه صورت گرفت. با نمایش واکنش عرفی، ابراز نارضایتی در سکوت و به‌تدریج خوداکتشافی زنان، مخاطب درگیر مسئله می‌شود؛ سپس تقابل‌های علنی آنها و خوداظهاری‌ها نمایش داده می‌شوند. با این پیش‌فرض که در بازنمایی ضدکلیشه تا پایان روایت نباید سوژه به کلیشه‌ بازگشت کند، مضمون محوری استخراج‌شده در مدل کاربردی تحقیق «شورش و اعتراض علنی» بود؛ در مواردی بازگشت به کلیشه‌ها در پایان روایت دیده شد. یافته دیگر حاصل از فرآیند تحقیق، با توجه به نظریات مرتبط با سبک و ژانر و دیدن تواتر برخی مفاهیم مقاومت در برابر قدرت این بود که در بسط معنایی، مقاومت جنسیتی قابلیت این را دارد که به مثابه یک سبک در ذیل سینمای مقاومت از منظری متفاوت، تبیین شود، در مواردی که تا پایان روایت بازگشت به کلیشه­ها مشاهده نشود.