تأثير هولوکاست بر الاهيات يهودي و مسيحي قرن بيستم

در جلسه دفاع از رساله دکتری دانشجو محمدعرفان جابری‌زاده با عنوان «تأثير هولوکاست بر الاهيات يهودي و مسيحي قرن بيستم»، دکتر بهروز حدادی و علی شهبازی به عنوان استادان راهنما، دکتر نعیمه پورمحمدی به عنوان استاد مشاور و دکتر یوسف دانشور، دکتر مهراب صادق‌نیا و دکتر حمید بخشنده به عنوان استادان داور حضور داشتند.

در چکیده این رساله دکتری آمده است:

پژوهش حاضر با هدف بررسی توصیفی و پدیدارشناسانه پیامدهای الاهیاتی هولوکاست به عنوان یکی از مهم‌ترین وقایعی که تأثیر بسزایی در تحولات الاهیات یهودی و مسیحی قرن بیستم داشته، انجام گرفته است. هولوکاست به طور مستقیم تصور قربانیان را در سه حوزه «خدا، شر و ایمان» به چالش کشید و الاهیات را وارد فاز جدیدی از مسائل و مشکلات اجتناب‌‌ناپذیر نمود. ما با بررسی و نقد برخی از تصورات سنتی و جدید از خدا و مسئله شر، به چگونگی واکنش الاهی‌‌دانان یهودی و مسیحی به هولوکاست در دو حوزه تصور از خدا و مسئله شر پرداخته و درنهایت به بررسی ایمان در جهان پساآشویتس پرداختیم. مهم‌ترین پرسش قربانیان و بعدها الاهی‌‌دانان این بود که در تمامی سال‌‌های وقوع این جنایت، خدا کجا بود و چرا مداخله نکرد؛ ازاین‌‌جهت مدل‌‌های مختلفی از خدا در الاهیات یهودی و مسیحی شکل می‌‌گیرد. از طرفی با وقوع هولوکاست، مفهوم جدیدی از شر تحت عنوان «شر وحشتناک» به وجود آمد. شری که به‌‌صورت سیستماتیک عده‌‌ای از انسان‌‌ها را از بین برد. در شرایطی که دیگر جایی برای تئودیسه‌‌پردازی نیست، معادله سنتی «شر مساوی با فقدان خیر است» کنار گذاشته می‌‌شود؛ ازاین‌‌پس الاهی‌‌دانان به مقوله شر نه به عنوان یک امر انتزاعی؛ بلکه به عنوان یک واقعیت ملموس نگاه کردند. این مسئله در الاهیات مسیحی به شکل معنایابی برای رنج تعریف شد. در بحث ایمان، تأثیر هولوکاست بر قربانیان نیز متفاوت بوده است. برخی به بی‌‌دینی مطلق رسیدند و برخی مذهبی‌‌تر شدند و برخی هم بی‌‌تأثیر بودند. نظر اکثر این قربانیان در مورد نابودی انسان‌‌ها در هولوکاست، این است که ما نمی‌‌توانیم عمل‌کرد خدا را مورد قضاوت قرار دهیم. در همین راستا به انواع مختلف ایمان که در الاهیات یهودی پساهولوکاست مطرح شده است، اشاره کرده و درنهایت به ایمان پساهولوکاستی در الاهیات مسیحی نیز پرداختیم که در این الاهیات، ایمان بیشتر مبتنی بر امید و تعامل هم‌دلانه است.