اندیشه رکن رابع در مکتب شیخیه کرمانی و نقد آن از سوی شیخیه همدانی

«اندیشه رکن رابع در مکتب شیخیه کرمانی و نقد آن از سوی شیخیه همدانی» در قالب پایان نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه ادیان و مذاهب مورد دفاع قرار گرفت.

به گزارش مرکز عالی اطلاع رسانی دانشگاه ادیان و مذاهب محسن حسنی ‌سعدی دانشجوی رشته مذاهب کلامی از دانشکده مذاهب اسلامی با دفاع از پایان نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان «اندیشه رکن رابع در مکتب شیخیه کرمانی و نقد آن از سوی شیخیه همدانی » از این دانشگاه فارغ التحصیل شد.

در این جلسه که یک‌شنبه 24 فروردین در سالن کنفرانس شهید بهشتی دانشگاه ادیان و مذاهب برگزار شد حجت الاسلام دکتر مهدی فرمانیان به عنوان استاد راهنما، حجت الاسلام دکتر عزالدین رضانژاد، استاد مشاور و حجت الاسلام علیرضا روزبهانی ‌بروجردی در جایگاه استاد داور، به همراه نماینده معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی حضور داشتند.

در این دفاعیه که با حضور تعدادی از دانشجویان این دانشگاه برگزار شد، استاد داور پس از گزارش دانشجو از پایان نامه، به نقد و ارزیابی آن پرداخت.

سپس دانشجو با توجه به انتقادات استاد داور و نیز توضیحات اساتید راهنما و مشاور از پایان نامه خود دفاع نمود و در نهایت بعد از شور اساتید راهنما، مشاور، داور و نماینده معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی موفق به کسب امتیاز قبولی شد.

چکیده:

یکی از مباحث مطرح شده از سوی شیخیه که موجب ایجاد یک واژه جدید در ادبیات اعتقادی شیعه و یکی از مهم­ترین موجبات جدایی گروهی از شیعیان از بدنه اصلی گردید بحث اعتقاد به «رکن رابع» توسط بزرگان شیخیه است.

با طرح این موضوع مباحث فراوان و نظرات گوناگون پیرامون آن مطرح گردید و مجالس متعددی در خصوص رد یا دفاع و توضیح آن در حوزه های علمیه شکل گرفت. آنچه موضوع این تحقیق است همین اختلاف برداشت پیرامون این واژه است که در میان دو گروه از شیخیه واقع شد. شیخیه کرمان که پیروان محمد خان پسر محمد کریم خان کرمانی شدند و شیخیه همدان که از شاگرد محمد کریم خان یعنی میرزا محمد باقر اصفهانی تبعیت کردند. شیخیه کرمان با محدود کردن تعریف رکن رابع که تا قبل از ایشان به دوستی و شناخت علماء بعنوان جانشین ائمه و به طور مطلق ذکر می­شد و بیان مضیق از این تعریف و مطرح کردن شیعه کامل و ناطق واحد آن را منحصر در وجود یک نفر از علماء شیخی نمودند که این تعریف از سوی شیخیه همدان مورد نقد و انتقاد قرار گرفت.

در این تحقیق سعی شده از منابع شیخیه کرمان تعریف این اصطلاح و از منابع شیخیه همدان نقدهای آن بررسی و ذکر گردد. شیخیه همدان معتقدند آنچه شیخ احمد و سید کاظم گفته­اند و حاج عبدالکریم خان هم آن را توضیح داده غیر از بیان ناطق واحد است و ایشان معتقد به تبعیت از علما در زمان غیبت بوده­اند بدون قید و محدودیت هایی که شیخیه کرمان می­گویند و این قول را بدعت در دین، انحراف در عقاید بزرگان شیخیه و گمراهی و ضلالت نام برده­اند و معتقدین به ناطق واحد را گمراه و خارج از دین می­دانند و می­­گویند منظور مشایخ ما از رکن چهارم معرفت راویان و ناقلان آثار ائمه اطهار و پیشوایان دین مبین است. و محدود کردن این تعریف به عنوان ناطق واحد بدعت در دین و موجب الحاد است و این سخن افترای محض نسبت به مشایخ کبار است و حاج محمد کریم خان نه تنها قایل به وحدت ناطق نیست بلکه اعلمیت و افضل بودن در عالم را هم لازم نمی­داند و می­گوید می­توان از مفضول نیز تبعیت کرد. لذا این اعتقاد را از ابداعات محمد خان کرمانی دانسته و بر علیه او مطالب فراوان بیان نموده­اند و در مقابل شیخیه کرمان خویش را مفسر حقیقی نظرات شیخ و سید و محمد کریم خان دانسته و به دفاع از این تعریف و تعمیم آن به نظرات مشایخ خویش پرداخته­اند.

واژه‌گان کلیدی: شیخیه کرمان، شیخیه همدان، رکن رابع، ناطق واحد شیعی.