دفاعیه پایان نامه: تصحیح کتاب الطهاره المغنی فی رئوس مسائل الخلاف …
چکیده پایان نامه:
این پایان نامه در صدد ارائه گزارشی توصیفی تحلیلی از فقه زیدیه و احیای بخشی از اثری کهن در فقه زیدیان شمال ایران به عنوان اولین نمونه پژوهش هایی از این دست، می باشد. بنابراین تحقیق پیش رو در دو بخش به انجام رسیده است:
بخش اول مقدمهای بر فقه زیدیه است که در آن علاوه بر کلیاتی درباره شناسه تحقیق، به معرفی زیدبن علی(ع) و دیدگاه امامیه درباره وی، نحوه پیدایش و شکل گیری زیدیه، قیامها، حکومتها، فرقهها و اصول اعتقادی زیدیه توجه شده است و به دنبال آن فقه و اجتهاد در لغت و اصطلاح، تعریف آنها از دیدگاه زیدیه ارائه میگردد، همچنین مقدمات اجتهاد از منظر ایشان و نیز دیدگاه زیدیه درباره تجزی در اجتهاد و تخطئه و تصویب در اجتهاد مورد بررسی قرار میگیرد. پس از آن در فصل مستقل دیگری به بررسی منابع فقه و اجتهاد در نزد زیدیه اعم از کتاب، سنت اجماع، قیاس، انواع و ارکان آن، قول صحابی، استحسان، شرایع سابقه و استصحاب به عنوان منابع اصلی و فرعی و جایگاه آنها به عنوان منابع اصولی و فقهی زیدیه پرداخته و ترتیب مصادر و منابع در نزد ایشان بیان میگردد.
به دنبال آن و در مهمترین و مفصلترین فصل از این بخش، به ادوار فقه زیدیه و عوامل پیدایش آنها توجه شده، به همین جهت عوامل زمانی، مکانی، قدرت و حاکمیت و شخصیتهای علمی به عنوان عوامل تاثیر گذار در پیدایش ادوار فقه بررسی شده و ادوار فقه زیدیه به دورههای تشریع و پیدایش، دوره گذار از فقه روایی، دوره شکوفایی و تثبیت، دوره مخرجین، دوره تدوین جوامع فقهی مفصل دوره انفتاح و فقه سنی گرا و دوران معاصر تقسیم شده و آثار و شخصیتها و ویژگیها و اهم حوادث هر دوره بیان میگردد. همچنین در فصل مستقل دیگری به مکاتب و مدارس فقهی زیدیه و اشتراکات، افتراقات، شخصیتها و آثار هر یک از آنها پرداخته و از این منظر مکاتب قاسمیه، هادویه، ناصریه، متسنن و عراق به عنوان مکاتب فقهی زیدیه معرفی شده و به ویژگیهای هر یک اشاره شده است.
بخش دوم، که هدف از آن ارائه متنی از فقه زیدیه در نخستین دوره های شکل گیری آن و در مکتبی کمتر شناخته شده به نام ناصریه و در جغرافیای ایران آن دوران بوده است، کتاب الطهاره به عنوان قسمتی از کتاب المغنی فی رؤوس مسائل الخلاف بین الامام الناصر للحقَ و سائر فقهاء العتره و فقهاء العامه انتخاب شده است. این کتاب که اکنون و در کمال خوشبختی نسخههایی از آن در اختیار ما قرار دارد، یکی از معدود کتابهای فقه زیدیه است که با تکیه بر آراء فقهی رهبر و امام بزرگ زیدیان شمال ایران یعنی ناصر کبیر حسن بن علی اطروش (م 304) و در اواخر قرن پنجم یا اوائل قرن ششم هجری قمری تالیف گردیده و در آن علاوه بر آراء ناصر کبیر به اقوال و آراء سایر فقهاء و امامان زیدیه و نیز ائمه اربعه اهل سنت و در مواردی به آراء امامیه نیز اشاره شده است. این اثر به دلیل رویکرد مقایسهای آن از منظر منابع فقه و دوری و نزدیکی و میزان تاثیر و تاثر هر یک از این مکاتب و مذاهب فقهی حایز اهمیت میباشد و از آنجا که این کتاب بیاننگر دغدغههای شرعی زیدیان شمال ایران در آن زمان میباشد، میتواند برای محققان و زیدیه پژوهان حائز اهمیت ویژه باشد.
کلید واژه ها: زیدیه، فقه، منابع فقه زیدیه، ادوار فقه زیدیه، منابع فقه زیدیه، مکاتب فقه زیدیه، المغنی، علی بن پیر مرد دیلمی.