دفاع از پایان نامه ملاک های کفر از نگاه زیدیه و اسماعیلیه و مقایسه آن
دفاع از پایان‌نامه ملاک‌های کفر از نگاه زیدیه و اسماعیلیه و مقایسه آن با امامیه
از پایان‌نامه کارشناسی ارشد «ملاک‌های کفر از نگاه زیدیه و اسماعیلیه و مقایسه آن با امامیه» در سالن امام موسی صدر دفاع شد.
به گزارش گروه تأمین اخبار و اطلاعات علمی دانشگاه ادیان و مذاهب، در این جلسه دانشجو محمد انصاری دوگاهه از پایان‌نامه خود با عنوان «ملاک‌های کفر از نگاه زیدیه و امامیه و مقایسه آن با امامیه» دفاع کرد. حجت الاسلام و المسلمین دکتر مهدی فرمانیان استاد راهنما و حجت الاسلام و المسلمین دکتر حمیدرضا شریعتمداری استاد مشاور این پایان‌نامه بودند و دکتر صفری فروشانی داوری این اثر را بر عهده داشت.
در ابتدای جلسه محمد انصاری خلاصه‌ای از پایان‌نامه خود را قرائت نمود و پس از آن دکتر صفری فروشانی به داوری این اثر پرداخت و گفت: پایان‌نامه ارائه شده خوب بوده و به نتایج خوبی هم دست پیدا کرده است و از لحاظ موضوع نیز مناسب و در خور تقدیر است زیرا به یک موضوع میان رشته‌ای و میان فرقه‌ای پرداخته شده است.
وی افزود: این رساله ایراداتی نیز دارد از جمله اینکه موضوع بسیار گسترده‌ای دارد و بهتر این بود که به جای سه فرقه به یک فرقه پرداخته می‌شد و در مورد عنوان هم باید سه فرقه زیدیه، اسماعیلیه و امامیه در یک ردیف قرار می‌گرفتند و در مورد آنها تحقیق صورت می‌گرفت و کار مقایسه‌ای میان این سه فرقه مناسب نیست.
دکتر صفری فروشانی ادامه داد: عدم گونه‌شناسی در متن و در رابطه با سه فرقه مورد ذکر از دیگر اشکالات رساله است، همچنین چکیده قبل از تقدیر آمده که این درست نیست و می‌بایست جا‌به‌جا شود؛ از سوی دیگر به بحث مفهوم‌شناسی کفر به خوبی پرداخته نشده و مثلا باید مشخص می‌شد که ایمان چیست و ملاک کفر در آن کدام است.
استاد داور این پایان‌نامه با اشاره به بحث پیشینه تحقیق گفت: در مورد پیشینه تحقیق باید به هر کتابی که حتی مقداری به این بحث پرداخته مراجعه می‌شد به عنوان نمونه کتاب ایزوتسو در این مورد می‌توانست مورد بهره‌برداری قرار گیرد.
وی با اشاره به این نکته که بررسی منابع در این رساله وجود ندارد، یادآور شد: در این رساله باید بررسی منابع صورت می‌گرفت، در مورد واژه‌شناسی نیز از کتاب‌های دست چندم که ارزش چندانی ندارند، استفاده شده است؛ در بحث اسماعیلیه نیز برخی از مسائل نادیده گرفته شده است.
وی در ادامه با یادآوری مباحث مربوط به امامیه خاطر نشان کرد: در بحث از امامیه توجه بسیار زیادی به احادیث و روایات اثنی عشریه شده و این تصور را ایجاد می‌کند که شیعه از همان ابتدا اثنی عشری بوده درحالیکه این طور نیست، همچنین برخی عباراتی که به صورت نقل قول آمده نیز منطق ارائه آن مشخص نبوده و ترتیب زمانی در اشخاصی که مورد نقل قول قرار گرفته‌اند هم مشخص نیست.
دکتر صفری فروشانی تأکید کرد: برخی از ترجمه‌هایی که صورت گرفته اشتباه است و جا داشت که به نحو بهتری ترجمه شود همچنین در بخش‌هایی از رساله مطالب تکراری دیده می‌شود همچنین اگر در رساله رابطه میان کفر و تکفیر مورد بحث قرار می‌گرفت، کار بسیار بهتر می‌شد. همچنین برخی کتاب‌هایی که می‌توانست به عنوان منبع قرار گیرد، ذکر نشده‌اند.
پس از سخنان استاد داور محمد انصاری گفت: در مورد اینکه باید در رابطه با کفر و تکفیر مطالبی آورده می‌شد، تا حدودی مطالبی آمده بود ولی به دلیل اینکه تصور شد خارج از موضوع است، حذف گردید، مابقی ایرادات نیز وارد بوده و اصلاح خواهد شد.
دکتر فرمانیان نیز ضمن تشکر از استاد داور برای مطالعه دقیق این پایان‌نامه گفت: در مورد گستردگی موضوع و اینکه چرا چند فرقه مورد بررسی قرار گرفته باید بگویم که این امر تصمیم بنده بود و با نظر بنده این کار صورت گرفت، در مورد اینکه گونه‌شناسی صورت نگرفته نیز عقیده بنده بر این بود که این کار به صورت کلی انجام شود تا یک ظرفیت‌سنجی صورت گرفته و راه برای ایجاد موضوعات جدید و انجام پایان‌نامه‌های بعدی باز گردد.
وی افزود: این رساله در حد کارشناسی ارشد خوب است و برخی از ایراداتی که وارد شد در حد رساله دکتری می‌باشد.
دکتر شریعتمداری نیز گفت: این پایان‌نامه حداقل‌های لازم را داراست و می‌توان از آن دفاع کرد ولی ضعف‌هایی هم دارد از جمله اینکه بخش مفهوم‌شناسی که از مباحث مهم است در این رساله وجود ندارد یا اینکه بحث امامیه به طور ناقص مورد کنکاش قرار گرفته است.
در ذیل چکیده این پایان‌نامه ارائه می‌گردد.
چکیده:
همواره تاریخ بشریت شاهد تنگ نظری های فکری و عقیدتی بوده است، تاریخ تشیع در اوایل پیدایش با رویارویی تفکر الحادی یک گروه تندروی متعصب با اولین مباحث کلامی – فقهی روبرو گشت.
مسئله تکفیر از اولین چالش های فراروی تاریخ بشریت بوده که ائمه(ع) با آن دست و پنجه نرم می کردند. و به تبع ایشان، علمای شیعه هر روز درگیر ابعاد تازه ای از این ماجرا بوده تا جایی که منجر به خفقان و ترور و … می شده است.
صدور حکم تکفیر به جهت هزینه سنگینی که به لحاظ مالی و معنوی برای انسان ها به بار می آورد، دچار آسیب های اجتماعی و سیاسی سهمگینی شده است.
مفهوم کفر در مقایسه با مفاهیم ایمان و اسلام، نتایج ویژه ای را منتج می شود، به عبارت دیگر اگر کفر در مقابل ایمان دیده شود و یا به اصطلاح، کفر کلامی خوانده شود یک نوع آثاری خواهد داشت، و اگر در مقابل اسلام دیده شود و یا به اصطلاح کفر فقهی گفته شود، آثاری دیگر را در بر خواهد داشت.
آن نوع از کفر که حکم در خصوص آن منجر به نتایج سهمگینی برای بشریت می شود، کفر فقهی است. اگر کسی تکفیر شود، آثاری همچون عدم ازدواج، عدم توارث، عدم محقون الدم و … را به دنبال خواهد داشت.
این تحقیق بر آن است تا با بررسی های موشکافانه ملاک های کفر در فرقه های زیدیه و اسماعیلیه از فرق تشیع و تطبیق و مقایسه با فرقه امامیه به یک راهکار مشخصی در این خصوص برسد.
و در نهایت یک دستور العمل و راهکار متقن در باب تعیین ملاک های کفر در فرق تشیع ارائه خواهد کرد.
واژگان کلیدی: کفر، کافر، امامیه، زیدیه، اسماعیلیه.
