بررسی ریشه های تکفیر از منظر قرآن، حدیث و علمای اسلام در سه قرن اول

به گزارش مر کز اطلاع رسانی و روابط عمومی دانشگاه ادیان و مذاهب جزئیات این جلسه به شرح زیر بود:

عنوان : بررسی ریشه‌های تکفیر از منظر قرآن، حدیث و علمای اسلام در سه قرن اول

استاد راهنما: دکتر محمد محمدرضایی

استاد مشاور: دکتر محمدحسن نادم

استاد داور: دکتر حمیدرضا شریعتمداری

تاریخ:  چهارشنبه 30/02/94

ساعت: ساعت 00 :14

مکان: سالن کنفرانس امام موسی صدر

چکیده:

قرن معاصر، قرن خشونت ها و تنش ها و ظهور استعمار جدید از طریق ایجاد جنگ طایفى در میان کشورهاى اسلامى و در نتیجه کشته شدن انسانهاى بى گناه و کودکان معصوم است و در حالى که انسان از دیدگاه قرآن، یک ودیعه ارزشمند الهى است و پیوسته مأمور بر صلح و دوستى بوده است. سلاحى که در دست مخالف است، سلاح کفر و ایمان است و آنان با این سلاح، همه مسلمانان را تکفیر مى کنند و در این رساله به نقد این نظریه پرداخت شده است.

در این رساله به بحث ایمان و کفر از نظر لغت و استعمال قرآنى و اصطلاح متکلمان پرداخته شد. و نظریّه هاى ابن کرام سجستانى، جهم بن صفوان، معتزله، خوارج و جمهور علماء، نقد و بررسى شده است.

از آنجا که تصدیق یک مفهوم «تضایفى» است قهراً براى خود «مصدّق به» لازم دارد. در این رساله به مؤلفه هاى تفصیلى ایمان پرداخته شده است.

براى روشن شدن سیماى تکفیر در طول زمان، به تکفیرهاى عصر رسالت و عصر خلفا و بالاخص عصر علوى بصورت مبسوط توجه شده و براى تکمیل بحث به تبیین فرق خوارج که در حقیقت پایه گذار تکفیر در میان مسلمانان معروف شده اند، پرداخته شده و عقاید آنان از طریق آیات قرآنى، مورد بحث و بررسى قرار گرفته است.

از آنجا که معتزله نظریه برزخى درباره مؤمن و کافر دارند و آن را «منزله بین المنزلتین» مى خوانند، عقیده آنان به نحو روشن مطرح و مورد نقد قرار گرفته است.

مسئله مهم در تکفیر این است که باید بین تکفیر مطلق و تکفیر فرد معین، فرق قائل شویم. تکفیر معین در گرو وجود شرائط و عدم موانع است که احراز آنها بسیار مشکل و نیازمند دادگاه است. براى زشت بودن تکفیر و اینکه عالمان واقعى پیوسته از تکفیر تبرى مى جویند یک رشته بیاناتى از علماء فریقین، از نادرستى تکفیر آورده ایم.

البته یک رشته ها درگیرى ها میان حنابله و دیگر فرق رخ مى داده که جنبه استثنائى داشته است.

در پایان به تکفیر سیاسى که اخیراً از طرف سیدقطب و پیروان او شروع شده است، اشاره نموده و بحث را خاتمه داده ایم.

واژگان کلیدی: ایمان، کفر، تکفیر، مرتکب کبیره، خوارج، تحکیم، صفین، نهروان، ریشه هاى تکفیر در عصر رسالت، قیام خوارج در عصر علوى، قیام خوارج در عصر اموى، فرق خوارج و قتل کودکان.