حکم صدقه به بنی هاشم از دیدگاه مذاهب فقهی

به گزارش مرکز اطلاع رسانی و روابط عمومی در این جلسه که سه شنبه 21 مهرماه در سالن کنفرانس شهید بهشتی دانشگاه ادیان و مذاهب با حضور حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر حسین رجبی به عنوان استاد راهنما، حجت الاسلام و المسلمین صادق پور حیدری، استاد مشاور و حجت‌الاسلام و المسلمین سید منذر حکیم در جایگاه استاد داور برگزار شد دانشجو ابوطالب محمود زاده از پایان نامه اش دفاع کرد.

در چکیده این پایان نامه آمده است: در این پایان‌نامه با روش تحقیق بنیادی به بیان و بررسی، حکم پرداخت صدقه به بنی‌هاشم از دیدگاه مذاهب فقهی که شامل مذهب امامیه، زیدیه، حنفیه، مالکیه، شافعی و حنبلی است، می‌پردازیم؛ بنابراین در ابتدا به واژه‌شناسی مفهوم صدقه و بیان اقسام صدقات پرداخته و بعد از آن به بیان مفهوم و مصداق بنی‌هاشم از دیدگاه امامیه و اهل سنت و درنهایت به بیان دیدگاه‌های علمای امامیه، اهل سنت و زیدیه، پرداخته‌ایم. در این پایان‌نامه مراد از صدقه، معنای عام آن است (اعطای چیزی به دیگری به‌قصد تقرب، به خدا و بدون هیچ چشم‌داشتی) که شامل صدقه‌ی مستحبی و واجب است. صدقه‌ی واجب خود نیز به زکات مال، فطره، کفارات و نذورات، تقسیم شد و مشخص شد که مراد از بنى‌هاشم بنا بر مشهور علمای امامیه و اهل سنت، به افرادى گفته مى‏شود که از طریق پدر به هاشم بن عبدمناف منتسب هستند؛ که عبارت‌اند از آل ابوطالب، آل عباس، آل ابولهب و آل حارث. شافعی و برخی از امامیه و حنابله، بنی‌مطلّب را در حکم بنی‌هاشم می‌دانند. گروهی از مالکیه، فرزندان غالب بن فهیره را از بنی‌هاشم، می‌دانند؛ اما مذهب حنفی، فقط فرزندان هاشم ابن عبدمناف را بنی‌هاشم می‌دانند. بعد از بیان این مطالب به این نتیجه رسیدیم که قول اکثر قریب به‌اتفاق فقهای امامیه، عدم جواز پرداخت صدقه‌ی واجب از غیرهاشمی به هاشمی است؛ مگر در زمان اضطرار و ناکافی بودن خمس. در مقابل این قول مشهور، یکی از فقهای متقدم در مسئله‌ی زکات و یکی از فقهای متأخر در مسئله‌ی زکات فطره به جواز قائل شده‌اند؛ اما در مورد صدقه‌ی هاشمی به هاشمی، اکثر علمای اسلامی فتوا به جواز داده‌اند؛ مگر علمای زیدیه که فتوا به حرمت داده‌اند. قول به جواز صدقه واجب به بنی‌هاشم پس از وفات پیامبر در هر چهار مذهب اهل سنت دیده می‌شود. از میان ائمه‌ی مذاهب اهل سنت، ابوحنیفه و محمد بن الحسن الشیبانی و از معاصرین یوسف القرضاوی معتقدند که حلال نبودن اعطای زکات به بنی‌هاشم و بنی‌عبدالمطلب، مختص به زمان حیات پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله بوده و پس از ایشان با تمام آحاد امت اسلام علی السواء برخورد می‌شود. زکات از اغنیاء گرفته شده و به فقرای امت اعم از هاشمی و غیرهاشمی داده می‌شود؛ بنابراین مسئله در اهل سنت اجماعی نیست؛ اگرچه قول به حرمت همچنان قول مشهور و اکثر است.

کلیدواژه: صدقه، زکات، بنی‌هاشم