مقایسه آراء فقهی ربیع بن حبیب و شیخ صدوق در فقه اباضیه و امامیه (با تاکید بر دو کتاب الجامع الصحیح و من لایحضره الفقیه)

به گزارش مرکز اطلاع رسانی و روابط عمومی در این جلسه که پنج شنبه 21 آبان در سالن کنفرانس بهشتی دانشگاه ادیان و مذاهب با حضور حجت‌الاسلام دکتر حمید ملک مکان به عنوان استاد راهنما، صادق پور حیدری، استاد مشاور و  حجت‌الاسلام سید حسن متهجد عسگری (آل مجدد) در جایگاه استاد داور برگزار شد دانشجو آرش انوری از پایان نامه اش دفاع کرد.

در چکیده این پایان نامه آمده است:

این تحقیق به مقایسه آراء فقهی ربیع بن حبیب و شیخ صدوق در فقه اباضیه و امامیه با (تاکید بر دو کتاب الجامع الصحیح و من لایحضره الفقیه) می‌پردازد. این نوشتار به روش تحلیلی ـ توصیفی نگاشته شده و جمع آوری مطالب به صورت کتابخانه‌ای انجام گرفته است. فصل اول به بیان کلیاتی در خصوص مفاهیم و نحوه شکل‌گیری مذهب اباضیه و امامیه می‌پردازد و مشخص می‌شود ریشه تشکیل دو مذهب متفاوت است و در مبحث بعدی شخصیت ربیع بن حبیب و شیخ صدوق مورد بررسی قرار گرفته است. ربیع بن حبیب سومین امام اباضیه است. اثر وی الجامع الصحیح حدیث محور بوده و شامل چهار جزء است که روایاتی در خصوص موضوعات کلامی و فقهی را در بر می‌گیرد. شیخ صدوق از علمای متقدم امامیه است و اثر وی من لا یحضره الفقیه نیز حدیث محور بوده و روایات آن در خصوص ابواب فقهی می‌باشد. منابع استنباط احکام اباضیه شامل کتاب، سنت، اجماع و رای می‌باشد که منظور از رای، اجتهاد به رای و اجتهاد به قیاس و استدلال که از این بین قیاس مورد بررسی قرار گرفته است. منابع استنباط در فقه امامیه مشتمل بر کتاب، سنت، اجماع و عقل می‌باشد که مشخص می‌شود دو مذهب ضمن اختلافات، اشتراکاتی در بخش کتاب، سنت و اجماع با یکدیگر دارند. در فصل سوم آراء فقهی ربیع بن حبیب در الجامع الصحیح با شیخ صدوق در من لایحضره الفقیه با لحاظ ترتیب ابواب براساس کتاب ربیع بن حبیب مورد مقایسه قرار گرفته است که در قالب ده باب شامل: طهارت، نماز، روزه، زکات، حج، نکاح، طلاق، بیع، احکام، ایمان و نذور که باب آخر مشتمل بر 4 بخش: دیات و عقل، ارث، عتق، وصیت می‌باشد. از مقایسه دو کتاب این نتیجه حاصل شد که شیخ صدوق یک دوره کامل و منظم از روایات فقهی را جهت استنباط حکم ذیل هر باب آورده است در حالی که ربیع به بسیاری از مسائل اشاره‌ای نکرده است و مسئله را مسکوت باقی گذارده، همچنین اشتراکاتی در ابواب: طهارت، نماز، روزه، حج، زکات، بیع وجود دارد که در تقریب دو مذهب می‌تواند تاثیرگذار باشد.

واژگان کلیدی: اباضیه، امامیه، ربیع بن حبیب، شیخ صدوق، الجامع الصحیح، من لایحضره الفقیه