بررسی تطبیقی هستی شناسی حقایق اخلاقی از منظر شهید مطهری و آیت الله جوادی

به گزارش روابط عمومی دانشگاه ادیان و مذاهب، در جلسه دفاعیه‌ای که دوشنبه 30 بهمن در سالن کنفرانس شهید بهشتی دانشگاه ادیان و مذاهب با حضور دکتر اکبر حسینی قلعه‌بهمن به‌عنوان استاد راهنما، استاد مشاور و دکتر محمدرضا مصطفی‌پور در جایگاه استاد داور برگزار شد دانشجو محمد میرزایی پور از پایان‌نامه‌اش دفاع کرد.

در چکیده این پایان‌نامه آمده است:

بعضی از اندیشمندان، در حیطه هستی‌شناختی حقایق اخلاقی، با نفی وجود حقایق اخلاقی و یا نفی وجود مستقل داشتن آن‌ها, به انشایی و اعتباری بودن احکام اخلاقی که نوعی دیدگاه غیرواقع‌گرایانه است، کشیده شده‌اند. آنان قائل‌اند که احکام و گزاره‌های اخلاقی، صرفاً نشانه عواطف و احساسات گوینده بوده و حقایق اخلاقی دارای وجود مستقل نیستند و به‌اصطلاح جزیی از اثاثیه عالم خارج محسوب نمی‌شوند. همچنین برخی دیگر از متفکران غربی، در دیدگاه شک گرایانه‌ای بیان می‌کنند که صدق احکام و گزاره‌های اخلاقی منوط به عینیت و وجود مستقل داشتن ارزش‌ها و حقایق اخلاقی است و عینیت این ارزش‌ها و حقایق اخلاقی به دو دلیل «عجیب بودن» و «نسبی بودن»، مورد انکار قرارگرفته است و لذا این احکام کاذب هستند. اما بنابر رویکرد واقع‌گرایانه در اخلاق، ارزش‌های اخلاقی امور مستقل از اذهان آدمیان، وجودی خارجی دارند که انسان‌ها می‌کوشند این ارزش‌ها را کشف نمایند.

ما در این نوشتار بر آن هستیم تا با استفاده از مبانی اندیشمندان مسلمان ازجمله آیت‌الله جوادی آملی (مدظله‌العالی) مفسّر بزرگ حکمت متعالیه و متفکر شهید مرتضی مطهری (ره)، هستی‌شناسی حقایق اخلاقی را مورد واکاوی قرار دهیم. ضمناً بدیهی است که نزد اندیشمندان مسلمان، حقایق اخلاقی واقعیت‌هایی هستند که با مفاهیم انتزاعی از سنخ معقولات ثانیهٔ فلسفی از آن‌ها حکایت می‌شود و وجود این امور در عالم، همانند وجود حقایقی که با مفاهیم انتزاعی قابل تبیین هستند، قابل‌بیان می‌باشند. و لذا مفاهیمی حقیقی و خارجی‌اند؛ البته نه به‌صورت مفاهیم ماهوی، که دارای مابازای عینی و مستقل باشند، بلکه از قبیل مفاهیم فلسفی‌اند که منشأ انتزاع خارجی دارند و به‌اصطلاح، عروض آن‌ها ذهنی و اتصافشان خارجی است. در این نوشتار، به این نتیجه دست خواهیم یافت که این دو فیلسوف گران‌قدر، در شمار فیلسوفانِ واقع‌گرا خواهند بود.

کلمات کلیدی: جوادی آملی، مطهری، هستی‌شناسی،‌ حقایق اخلاقی، واقع‌گرایی، عینیت‌گرایی، احساس‌گرایی، بین‌الاذهان‌گرایی.