تحلیل و نقد اندیشه جهادی گروه های تکفیری از دیدگاه فقه مذاهب اهل سنت

به گزارش روابط عمومی دانشگاه ادیان و مذاهب، در جلسه دفاعیه‌ای که چهارشنبه 9 اسفند 96 در سالن کنفرانس شهید بهشتی دانشگاه ادیان و مذاهب با حضور دکتر سیدجعفر صادقی فدکی به‌عنوان استاد راهنما، حسین رجبی، استاد مشاور و دکتر عزالدین رضا نژاد، دکتر مهدی درگاهی، دکتر محمد معینی فر، دکتر طاهره سادات نعیمی در جایگاه استاد داور برگزار شد دانشجو سید عباس نبویان از پایان‌نامه‌اش دفاع کرد.

در چکیده این پایان‌نامه آمده است:

گروه‌های سلفی جهادی مانند طالبان، القاعده، داعش، جبهه النصرة، سپاه صحابه، جیش العدل، ابوسیاف و… که امروزه در مناطق مختلف دنیا علی‌الخصوص در خاورمیانه سر برآورده‌اند، درصدد پایه‌گذاری بنیان‌های فکری جدیدی در عرصه‌های مختلف کلامی، فقهی و سیاسی هستند. در این میان برخی از مفاهیم موجود در فقه اهل سنت، بیش‌ازپیش موردعنایت این گروه‌ها قرارگرفته و به تئوری پردازی در این موضوعات پرداخته و نظرات کلامی و فقهی سابق را به‌راحتی کنار می‌گذارند. یکی از این مفاهیم که نقشی محوری در شکل‌گیری و تداوم حرکت گروه‌های سلفی جهادی داشته، مفهوم جهاد است. تغییر در مفهوم جهاد ازنظر فقه سیاسی اهل سنت از ابن تیمیه، سپس محمدبن عبدالوهاب واندکی هم از ناحیه سید قطب به این‌سو رخ داد و گروه‌های تکفیری از بازخوانی و اجرای این مفاهیم تغییر کرده، سر برآوردند. سلفیان جهادی ابتدا در مفهوم توحید و شرک راهی به‌جز سلف خود پی گرفتند و بر اساس تلقی خاص خود از توحید و شرک بسیاری از انسان‌ها حتی مسلمانان را مشرک به شرک اکبر خوانده و آنان را تکفیر نمودند و مهدور الدم دانستند. آنان پس‌ازاین مرحله به تکفیر تمامی حکومت‌ها و دولت‌ها در سرزمین‌های اسلامی که اکنون آن‌ها را دارالشرک می‌خواندند پرداختند و تنها راه برای خروج از دارالشرک را تشکیل خلافتی اسلامی درست همانند خلافت اسلامی در سده اول هجری قلمداد کردند و برای رسیدن به این منظور تنهاترین و بهترین راه را در جهاد برضد این حکومت‌ها دانستند. آنان جهاد نظامی را در جایگاهی همانند اصول دین و حتی جلوتر از آن برشمردند و مفهوم جهاد را بسط داده و فتوای به جهاد را در اختیار هرکس قرار دادند. این پژوهش درصدد است تا با روش توصیفی و تحلیلی به تفاوت دیدگاه‌های اهل سنت و سلفیان جهادی در باب مفهوم جهاد اشاره کرده و مغایرت فقه سنتی اهل سنت را با سلفیان نوپدید تندرو در این زمینه نشان دهد.

کلمات کلیدی: جهاد، تکفیر، سلفیه جهادی، گروه‌های تکفیری، فقه اهل سنت