تحليل نگرش و روش امامان و ديگر علويان در مواجهه با حاکمان

در جلسه دفاع از رساله دکتری دانشجو ابوالفضل هادی‌منش با عنوان «تحليل نگرش و روش امامان و ديگر علويان در مواجهه با حاکمان»، دکتر علی آقانوری به عنوان استاد راهنما، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر منتظری مقدم به عنوان استاد مشاور و حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدی، دکتر صفری‌ فروشانی و دکتر داداش‌نژاد به عنوان استادان داور حضور داشتند.

این جلسه دفاعیه روز شنبه هفتم مرداد 1397 در سالن کنفرانس شهید بهشتی برگزار شد.

در چکیده این رساله آمده است:

امامان و دیگر علویان، دو دسته از اعقاب امام علی(ع) بودند که پس از رحلت پیامبر و خارج شدن خلافت از دست امام علی(ع) و قرار گرفتن قدرت به دست حاکمان،‌ به تکاپوی حق از دست رفته خود افتادند. همواره حاکمان، ‌علویان را به عنوان اصلی‌ترین مدعیان خلافت، مورد تهدید و فشارهای سیاسی قرار می‌دادند؛ از این رو، مواجهاتی بین حاکمان و علویان جریان داشت اما دیدگاه‌ها و روش‌های امامان با دیگر علویان در این مواجهه‌ها با هم متفاوت بود.

علویان، خود نیز با هم اختلافاتی داشتند زیرا نگرش امامان با دیگر علویان نسبت به مقوله حکومت و خلافت، یکسان نبود در نتیجه، سبب بروز اختلافاتی بین خود علویان با یکدیگر ‌شد. زیرا هر دو گروه خود را احق به خلافت می‌دیدند. اختلاف بین این دو دسته از علویان، پیامدهایی به همراه داشت و تمایزهایی به لحاظ خانوادگی، فکری و سیاسی بین ایشان پدید آورد. پیامد خانوادگی اختلافات مذکور،‌ سبب تقسیم شدن علویان به شاخه‌هاي علوی و فاطمی، و پیامد فکری و سیاسی آن، باعث تقسیم شدن ایشان به امامی، کیسانی، زیدی و اسماعیلی بود.

امامان و دیگر علویان هریک نگرشی خاص به مقوله رهبری و حکومت داشتند. امامان، حکومت را رهبری دین و دنیا می‌انگاشتند که در این نگرش، تنها کسی شایستگی حکومت و جانشینی رسول خدا(ص) را دارد که دارای شرایط ویژه نص، علم و عصمت باشد؛ بر این مبنا، تنها امام معصوم است که این شایستگی را دارد. بنابراین تمامی حاکمانی که به این جایگاه دست پیدا کرد‌ه‌اند،‌ نامشروع قلمداد می‌شوند. اما دیگر علویان، قرابت،‌ قیام و افضلیت را شرط برای حکومت می‌دانستند.

روش‌های امامان و دیگر علویان در مواجهه با حاکمان نیز تفاوت‌هایی با هم داشت. امامان، مصالح کلی اسلام و مسلمین را در نظر می‌گرفتند و تمام تلاش خود را مصروف بر آن می‌داشتند تا از شریعت و میراث دینی جد خویش صیانت کنند. به همین دلیل، ‌با دقت و ظرافت بالاتری با حاکمان مواجه می‌شدند و راهبردهای مؤثرتر و بلند‌مدتی را در نظر می‌گرفتند اما دیگر علویان، بیشتر به اهداف کوتاه‌مدت روی آوردند که عبارت از مبارزه با حاکمان و سرنگونی آنان در سایه قیام‌ بود.