تحلیل و ارزیابی اندیشه های دینی شاه ولی الله دهلوی با تأکید بر نوآوری ها

به گزارش روابط عمومی دانشگاه، جلسه دفاع از رساله دکتری با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر عبدالحسین خسروپناه به عنوان استاد راهنما، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر مهدی فرمانیان به عنوان استاد مشاور و حجج اسلام حامد منتظری مقدم، محمدرضا مصطفی‌پور و سید مهدی علیزاده موسوی به عنوان استادان داور برگزار شد و دانشجو سید محمدمهدی حسین‌پور از رساله دکتری خود با عنوان «تحلیل و ارزیابی اندیشه‌های دینی شاه ولی‌الله دهلوی با تأکید بر نوآوری‌ها» دفاع کرد.

در چکیده این رساله آمده است:‌

شاه ولی‌الله دهلوی یکی از مشهورترین علمای اهل‌تسنن شبه قاره هند به سبب بیان مطالبی نو و جدید به عنوان یکی از نوآوران و نواندیشان قرون اخیر شناخته شده است. یکی از دلائل ارائه نوآوری وی را می‌توان به جهت شخصیت چندوجهی و متضاد وی و پیوند میان این صفات دانست. پس از حضور شاه ولی‌الله در حجاز، شاهد تفکرات حدیث‌گرایانه وی هستیم که مورد توجه سلفیه قرار گرفته است. در بُعد عرفان نیز به لحاظ گرایش صوفیانه مورد توجه اهل تصوف و در بُعد دینی و اجتماعی به لحاظ بیان اندیشه‌های جدید مورد توجه نواندیشان و روشن‌فکران قرار گرفته است. به همین جهت هم جریانات سلفی و جهادی و هم جریانات نوگرا، وحدت‌گرا و اصلاح‌طلب از او تأثیر پذیرفته‌اند.

نوآوری‌های دهلوی را می‌توان در پنج ‌بخشِ «خداشناسی»، «راهنماشناسی»، «فرجام‌شناسی»، «انسان‌شناسی» و «اندیشه اجتماعی» تقسیم کرد.

در خداشناسی وی تقسیمات و تعاریف جدیدی از توحید و شرک را ارائه کرده که در نوع خود قابل توجه است. نیز با ارائه نظریه تلفیقی و جدیدی سعی در مصالحه میان وحدت وجود ابن‌عربی و وحدت شهود سرهندی داشت. در راهنماشناسی برای اولین بار نظریه رؤیاپنداری وحی قرآن را مطرح کرد که بعد از او برخی روشنفکران با بسط و گسترش دادن دایره آن به مطلق وحی نظریات غیرقابل قبولی را مطرح کرده‌اند. همچنین برخلاف نظر قاطبه اهل‌تسنن خلافت را از اصول دین دانست و با طرح عقیده اجتهاد و تقلید سعی کرد حد متوسطی را میان این دو بیان کند. او در باب اندیشه اجتماعی با ارائه مبحث ارتفاقات (توجه به منافع عمومی) یکی از مهم‌ترین نوآوری‌های خود را به منصه ظهور گذاشت.