بررسی عدل الهی از دیدگاه شیعه و اهل حدیث

به گزارش روابط عمومی دانشگاه، در جلسه دفاع از پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشجو مهدیه تسلیمی به عنوان «بررسی عدل الهی از دیدگاه شیعه و اهل حدیث»، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمد معینی‌فر به عنوان استاد راهنما، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر مصطفی سلطانی به عنوان استاد مشاور و دکتر محمدحسن محمدی مظفر به عنوان استاد داور حضور داشتند.

در چکیده این پایان‌نامه آمده است:

مسئله عدل الهی از جمله موضوعاتی است که ذهن انسان را بسیار مشغول خود ساخته است، چراکه این موضوع با مباحثی چون معاد و نبوت کاملاً ارتباط دارد. با مسائلی مانند وجود یا عدم وجود شرور در عالم و این‌که آیا خداوند خالق شرور است یا نه؟ این‌که آیا عقل می‌تواند در مورد کارهای خداوند قضاوت کند و بر اساس استنتاج‌های خود، خداوند را عادل بشمارد یا نه؟ و این‌که اصلاً عقل چنین حقی را دارد که در مورد چگونگی افعال خداوند نظر بدهد و صفت عادل بودن را به او نسبت بدهد؟ یا این‌که اصلاً عقل چنین شایستگی‌ای را ندارد، چراکه خداوند خالق و آفریننده مطلق عالم هستی است و او خود می‌داند که چه کاری را و به چه نحوی انجام دهد. به دلیل نقشی که عقل در این میان قرار است ایفا نماید – این‌که آیا تنها ناظر است یا داور هم می‌تواند باشد – نظرات و عقاید مختلف و بعضاً کاملاً ضد یکدیگر مطرح شده است. نوشتار حاضر به بررسی دو نظر و دیدگاه تأثیرگذار و کاملاً مخالف، یعنی دیدگاه امامیه و دیدگاه اهل حدیث می‌پردازد. اهل حدیث از آن جهت دارای اهمیت است که خود هرچند از جمله نخستین جریان‌ها و گرایش‌های اعتقادی در اسلام به شمار می‌رود اما در عصر حاضر وهابیت و برخی از فرق مانند مالکی‌ها و شافعی‌ها مشی اهل حدیث را برای اعتقادات خود برگزیده‌اند. امامیه، عدل را از صفات خداوند می‌داند و معتقد است که پروردگار چون حکيم و عادل است، کارهاي خود را با معيار و مقياس عدل انجام مي‌دهد و عقل بشر نیز توان درک صفت عدل در مورد خداوند را دارد. در مقابل، اهل حدیث، عدل را از صفات خداوند و از اصول دین نمی‌دانند. آن‌ها عدل را نفی می‌کنند و معتقد به جبر می‌شوند البته نه به این معنا که به خداوند نسبت ظلم بدهند. بلکه آن‌ها عدل را به گونه‌ای خاص تفسیر می‌کنند و می‌گویند: عدل خود حقيقتي نيست که قبلاً بتوان آن را توصيف کرد و مقياس و معيار براي فعل پروردگار قرار گیرد؛ بلکه فعل پروردگار را باید معیاری برای عدل قرار داد. این تحقیق می‌کوشد تا با طرح دیدگاه امامیه و اهل حدیث، جایگاه و اهمیت مسئله عدل الهی را بیان نماید و در طی آن به سؤالات و ابهامات مطرح شده پاسخ گوید.