وجود ذهنی از نگاه موافقان و منکران

به گزارش روابط عمومی دانشگاه، در جلسه دفاع از پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشجو مسلم بالویی با عنوان «وجود ذهنی از نگاه موافقان و منکران»، دکتر حمیدرضا خادمی به عنوان استاد راهنما و حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدرضا مصطفی‌پور به عنوان استاد داور حضور داشتند.

در چکیده این پایان‌نامه آمده است:

بحث از وجود ذهنی از جمله مسائلی است که در بستر فلسفه اسلامی به آن پرداخته شده است. ابن‌سینا با طرح این مسئله آغازگر سنتی شد که بعدها به دست فیلسوفانی هم‌چون خواجه نصیرالدین طوسی، میرداماد، ملاصدرا، ملا هادی سبزواری و علامه طباطبایی بالنده شد. وجود ذهنی در فلسفه اسلامی همواره مخالفینی نیز داشته است. از جمله این مخالفان می‌توان به ملا رجبعلی تبریزی و علیقلی بن قرچغای خان اشاره کرد. تبریزی با توجه به اشکالاتی هم‌چون انطباق کبیر در صغیر به انکار وجود ذهنی می‌پردازد و قائل شدن به این نظریه را شنیع می‌داند. قرچغای خان نیز از جمله کسانی است که تلقی رایج از وجود ذهنی را نپذیرفته و قائل به نوعی نظریه شبح شده است. میرداماد و شاگردش از مثبتان وجود ذهنی هستند اما ادله‌ای که برای اثبات وجود ذهنی اقامه کرده‌اند، متفاوت است. از میان متفکرانی که نام بردیم، تنها ملاصدرا است که به صورت جدی درگیر ادله و اشکالات وجود ذهنی شده و تفاوت و تمایز آن را با علم مشخص کرده است.

بحث از وجود ذهنی همواره با اشکالاتی روبه‌رو بوده است. معروف‌ترین این اشکال‌ها قرار گرفتن صورت ذهنی تحت دو مقوله متمایز است. با توجه به جواب‌هایی که به این اشکال می‌دهند، مکاتب فکری مختلف پدید آمده است. در میان این متفکران تنها ملاصدرا است که به این مکاتب می‌پردازد و به آن‌ها جواب درخور می‌دهد. صدرا با توجه به تفکیک حمل شایع و اولی که از استاد خود میرداماد آموخته بود به حل این اشکال پرداخته است.