انگیزش اخلاقی در مکاتب کلامی امامیه و سلفیه

به گزارش روابط عمومی دانشگاه، در جلسه دفاع از رساله دکتری دانشجو منیژه عاملی با عنوان «انگیزش اخلاقی در مکاتب کلامی امامیه و سلفیه»، دکتر محسن جوادی و حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حمید ملک‌مکان به عنوان استاد راهنما، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر مهدی فرمانیان به عنوان استاد مشاور و دکتر علی الله‌بداشتی، دکتر زهرا خزائی و دکتر محمدرضا مصطفی‌پور به عنوان استاد داور حضور داشتند.

در چکیده این رساله آمده است:

این نوشتار تکاپویی است در راستای شناخت عوامل برانگیزاننده به انجام فعل اخلاقی و موانع بازدارنده از آن در نظرگاه امامیه و سلفیه که سعی گردیده تا به ساختار منسجمی در این زمینه برسیم. مبانی انگیزش اخلاقی را می‌توان به دو دسته مبانی «انسان‌شناختی» و «فرجام‌شناختی» تقسیم نمود و در نمودار مرتسمه از مبانی انسان‌شناختی، «خودآگاهی»، «خواطر» و«خداشناسی» از مبانی فردی غیراکتسابی فطری بینشی هستند و «حقیقت‌طلبی»، «زیبایی‌خواهی»، «میل به فضیلت»، «گرایش به کمال» و «خداجویی» به عنوان مبادی فردی غیراکتسابی فطری گرایشی محسوب می‌شوند.

«نوع‌دوستی»، «عدالت‌خواهی»، «حس همدلی»، «تحسین اجتماعی»، «الگوپذیری» و «شرایط محیطی» را می‌توان به عنوان مبانی اجتماعی انسان‌شناختی نام برد.

اما در بحث از مبانی «فرجام‌شناسانه»، منبع انگیزش برای انجام فعل اخلاقی اکتساب «پاداش» و اجتناب از «عقوبت» اخروی است که هر دو، مقدمه‌ای برای رسیدن به «محبت الهی» هستند.

در ترسیم موانع انگیزش اخلاقی، «عدم آگاهی و معرفت»، «هواهای نفسانی»، «ضعف اراده» ، «شرارت»، «خودفریبی»، «بی‌عملی» و «لذت» از موانع درونی محسوب می‌شوند و «فقر»، «شیطان»، «حب دنیا» و «موانع محیطی» چون تربیت نادرست، هم‌نشینان بد و حاکمیت طاغوت را به‌عنوان موانع بیرونی می‌شناسیم. البته در این میان نیز دسته‌بندی‌های جزئی‌تری را در این نمودار برشمرده‌ایم.

اما مبنای حقیقی انگیزش در اخلاق توحیدی و ریشه تمام مبانی انگیزشی، «کسب رضای الهی» است که با انگیزه‌های دنیایی منافاتی ندارد؛ زیرا رابطه میان آن دو، طولی است و داعی اصلی، مشتاق تقرب به حق تعالی و داعی دوم، خواستار تمایلات مادی است.

ریشه تمام موانع انگیزش در اخلاق به «احساس حقارت» و «ذلت» فرد نسبت به خویش و دیگران بازمی‌گردد. لذا راه رفع تمام این موانع، حفظ «کرامت» و «عزت نفس» است که سبب می‌گردد تا انسان محکوم خواسته‌های نفسانی نگردد و دست به ارتکاب رذایل اخلاقی نیالاید.