تحلیل گفتمان های قصه پردازی در عصر صفوی

به گزارش روابط عمومی دانشگاه، در جلسه دفاع از رساله دکتری دانشجو مسلم ناصری با عنوان «تحلیل گفتمان‌های قصه‌پردازی در عصر صفوی (با مطالعه موردی قصه‌های ابومسلم‌نامه، حسین کرد شبستری و کلثوم ننه)»، استاد حسن زندیه به عنوان استاد راهنما، استاد علی‌اصغر سلطانی به عنوان استاد مشاور و استاد سید محمد حسینی، استاد علی آقانوری و استاد حسین ایزدی به عنوان استادان داور حضور داشتند.

در چکیده این رساله آمده است:

عصر صفویان، صحنه رویارویی طیف‌ها و جریان‌های مذهبی ـ فرهنگی و فکری و به دنبال آن قدرت سیاسی بود. صفویان به خاطر جایگاه مذهبی و تصوفی خود، ابتدا برای غلبه بر حریفان، از ابزارهای فرهنگی نظیر قصه سود ‌جستند؛ قصه‌هایی با قهرمانی ملی ـ مذهبی که ضمن سرگرم کردن قزلباشان، به عنوان مرام‌نامه‌ای اعتقادی در تشجیع و انسجام برای غلبه بر حریفان مخالف داخلی و خارجی نقش بارزی ایفا ‌کرد؛ اگرچه این ابزار مهم پس از تثبیت حکومت صفویه و ورود و تسلط گفتمان شریعت، مورد بی‌مهری و تحریم قرار گرفت و راویان و دوستداران قصه به‌خصوص ابومسلم‌نامه مورد هجمه، تهدید و قتل واقع شدند.

این نوشتار می‌کوشد ضمن بازنمایی بافت تاریخی حکومت صفویان با تحلیل گفتمان نشانه‌شناسی، علل هم‌گرایی موافقان و واگرایی مخالفان قصه را در گفتمان کلان «شریعت و طریقت» و دیگر گفتمان‌های پنهان در قصه‌پردازی این عصر، در سه قصه منثور «ابومسلم‌نامه، حسین کرد شبستری و کلثوم ننه» مطابق مربع ایدئولوژیک «وون دایک» و چهارچوب نظری لاکلا و موف، با استفاده از تمهیدات بلاغی ـ بیانی تبیین کند که چگونه گفتمان‌های متفاوت در قصه‌های عصر صفوی ظهور و بروز یافتند و چگونه گفتمانی در سده نخست توانست با استفاده از شگردهای تخریب، انکار، تهدید و حتی قتل، ضمن برجسته کردن خود، گفتمان قزلباشان، را به حاشیه براند؛ اما در سده پایانی به علت واگرایی و عدم قاطعیت همان گفتمان در نظارت و رعایت امور شرعی و تغییر نگرش قدرت سیاسی شاهان نسبت به صوفیان، در این مبارزه چندان موفق نبود. تلاش این رساله بر آن است تا با بازسازی بستر تاریخی و با تحلیل آثار ادبی سه دوره پیدایش، اقتدار و زوال، تسلط گفتمان‌های صاحب نفوذ را در قصه‌پردازی عصر صفوی  بررسی و تبیین کند.

استفاده از قصه به‌گونه‌ای هدف‌مند جهت پیش‌برد اهداف مذهبی و اندیشه‌ای و تلاش دیگر گفتمان‌ها رسیدن به قدرت و تفوق بر حریف، در سه دوره مذکور حکومت صفویان، موضوع این رساله است که بر شیوه توصیفی ـ تحلیلی، مبتنی بر منابع کتابخانه‌ای استوار است.