جریان شناسی شیعیان کویت و مناسبات آنان با حکومت در دیگر مسلمانان

در جلسه دفاع از رساله دکتری دانشجو مجید کیانی‌نژاد با عنوان «جریان‌شناسی شیعیان کویت و مناسبات آنان با حکومت در دیگر مسلمانان»، حجت‌الاسلام والمسلمین سید ابوالحسن نواب به عنوان استاد راهنما، دکتر محمد جاودان و دکتر محمدرضا دهشیری به عنوان استادان مشاور و حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حمیدرضا شریعتمداری، دکتر محمدهادی فلاح‌زاده و دکتر بهمن اکبری به عنوان استادان داور حضور داشتند.

در چکیده این رساله آمده است:

کویت، کشوری اسلامی با ترکیب جمعیتی متنوعی از عرب و عجم، شیعه و سنی و مقیم و مهاجر است. به‌رغم کثرت تنوع و دسته‌بندی‌های مردم جامعه در این کشور، زندگی مسالمت‌آمیز و توأم با آرامش مردم، قابل تأمل و مثال‌زدنی است. شیعیان کویت طی ادوار گذشته  نقشی ثبات‌بخش، در تعاملات درون‌شیعی و با اهل‌سنت و حکومت ایفا کرده‌اند.

رساله حاضر، نتیجه تحقیقی میدانی توصیفی ـ تحلیلی است که بر معرفی جریان‌های درونی شیعیان کویت و کیفیت و نقش‌آفرینی آنان در تعامل با حاکمیت و سایر مسلمانان می‌پردازد. بررسی مواضع جریان‌های کلامی ـ سیاسی درون‌شیعی کویت در قبال اکثریت اهل‌سنت کشور، حامیان و مخالفان حاکمیت و تمهید شیوه تعامل درست نهادهای شیعی خارج از کشور از دغدغه‌های این پژوهش است.

جریان‌شناسی شیعیان، در معرفی و آگاهی به کیفیت و میزان نقش و اثرگذاری ایشان در مناسبات‌شان با حکومت و سایر جریان‌ها کمک شایانی می‌نماید و زمینه پاسخ‌گویی به پرسش اصلی رساله را که «مناسبات جریان‌های شیعی کویت با حکومت و دیگر مسلمانان چگونه است؟»، فراهم می‌آورد.

بررسی تاریخچه گسترش تشیع در کویت و نقش‌آفرینی عالمان شیعی، گفتمان‌های حاکم بر جریان‌های شیعی و این‌که چه جریان‌هایی در کویت وجود دارد، مناسبات شیعیان کویت با حکومت و نحوه تعامل ایشان با سایر مسلمانان، به ترتیب عناوین فصل‌های این رساله‌اند که ما را در پاسخ به پرسش اصلی یاری نموده‌اند.

جریان‌های فکری و کلامی شیعیان کویت شامل جریان‌های اصولی، اخباری و شیخی و جریان‌های سیاسی شامل جریان اتحاد ملی اسلامی، تجمع عدالت و صلح، جمعیت پیمان ملی و جریان مستقل‌ها می‌باشند.

از سه جریان فکری و کلامی، اخباری‌ها و شیخی‌ها ورود چندانی به عرصه جریان‌سازی سیاسی و اجتماعی نداشته و عمدتاً درون‌گرا هستند و متأثر از حوزه‌های بحرین و احساء هستند. در چارچوب جریان فکری اصولی، که متأثر از سه حوزه نجف، قم و کربلاست، جریان‌هایی سیاسی و اجتماعی شکل گرفته و تأسيس گروه‌ها، احزاب، طيف‌ها، جناح‌ها و جبهه‌هاي فكري و سياسي را رقم زده است. جریان سیاسی مستقل متأثر از حوزه نجف‌، اتحاد ملی اسلامی هم‌سو با انقلاب اسلامی و متأثر از حوزه قم و جریان شیرازی متأثر از حوزه کربلا می‌باشند.

در مقابل جریان‌های اخباری و احقاقی بیشتر حافظ نظم موجود بوده‌اند و در خلاف جهت‌گیری حاکمیت قرار نگرفته‌اند و کم‌تر مورد اتهام وابستگی به دیگر کشورها قرار گرفته‌اند.

نحوه تعامل جریان‌های فکری ـ سیاسی کویت با یکدیگر، به دلیل خلق و خوی دینی و عمومی مردم این کشور در احترام به علما مناسب ارزیابی شده و غیر قابل مقایسه با کشورهای همسایه کویت است. قریب به اتفاق جریان‌های شیعی کویت در حال حاضر ضمن تعامل مثبت با یکدیگر از مناسبات خوبی با حکومت و سایر مسلمانان به استثنای جریان سلفی برخوردارند.

نوآوری این رساله از یک حیث پرداختن به جریان‌های شیعی در کویت است که پیش از این به طور متمرکز و در قالب یک کتاب یا مقاله یا رساله انجام نپذیرفته است. از حیث دیگر زمینه تأمل جدی بر «نحوه تعامل نهادهای شیعی خارج از کویت با جریان‌های مختلف آن» به‌گونه‌ای که معادلات سیاسی به ضرر شیعیان به هم نخورد، فراهم گردیده است. موضوعی مهم که به عنوان رساله مکمل رساله حاضر می‌تواند به طور مستقل، مد نظر پژوهشگران این عرصه قرار گیرد. نوع پژوهش در رساله کاربردی و روش کار توصیفی تحلیلی است. روش گردآوری داده‌ها کتابخانه‌ای و مصاحبه‌ای می‌باشد. دسته اول از ابزارهای گردآوری داده‌ها کتابخانه‌ای هستند. در این بخش کتاب‌ها و مقالات عربی و انگلیسی موجود در کتابخانه‌ها و نیز کتابخانه‌های آنلاین و هم‌چنین مطالب موجود در وب‌سایت‌های مختلف مورد استفاده قرار گرفته است. ابزار دیگر مورد استفاده، میدانی است. در بخش میدانی با برخی آگاهان به‌ویژه سفرا و رایزنان سابق و نیز عالمان شیعی ساکن کویت و نیز عالمان کویتی ساکن قم مصاحبه و مشورت شده است.