گونه شناسی اندیشه منجی موعود در ادیان

Description

در این پژوهش مصادیق و مفاهیم مختلف از اندیشه موعودگرایی و اندیشه منجی موعود در ادیان مختلف اسلام، مسیحیت، یهودیت، زردتشت، بودایی و فرقه‏ های اهل سنت، شیعه و عرفان و حکومت اسلامی مورد بحث و بررسی قرار گرفته و مقالاتی در این زمینه نگاشته شده است.

در این مقالات نگارندگان به دنبال پاسخ به این سؤال اساسی هستند که آیا همه مصادیق اندیشه منجی موعود در ادیان و ملل مختلف جهان همسو با آرمانهای‏های موعودگرایانه اسلام و تشیع ارزیابی می‏‏ شود و یا این‏که همه موعود باوری‏ ها در ادیان مختلف به یک گونه‏ اند؟  آیا می‏‏ شود موعود همه ادیان را مهدی موعود مورد قبول و اعتقاد تشیع دانست؟

در این راستا مقالات متعددی در مورد گونه‏ شناسی اندیشه منجی موعود در آیین‏ های زرتشتی، هندو، بودا، ادیان چینی، یهودیت، مسیحیت، سنت نبوی، اسلام، مذاهب اهل سنت، تشیع، عرفان و تصرف اسلامی ارایه شده است.

در هر یک از این مقالات مفاهیم و مصادیق مختلف منجی موعود و مهدویت مورد بحث و بررسی قرار گرفته و دیدگاه ‏های ارباب مختلف مذاهب و ادیان در این زمینه منعکس گردیده است که حاصل دیدگاه ‏های متفاوت ادیان مختلف در مسأله موعود باوری در مباحث ذیل خلاصه می‏‏شود.

از مجموعه این دیدگاه ‏ها اندیشه‏ جهانی از مسأله موعود باوری استخراج می ‏‏شود به این معنا که در دین و آئینی به نحوی به ظهور منجی جهانی باور داشته است.

اندیشه موعود باوری در ادیان مختلف مبتنی بر اندیشه نجات است و اندک ادیان و مذاهبی را می ‏‏توان یافت که نسبت به این موضوع بی ‏تفاوت بوده باشند و با اندک ملاحظاتی درباره برخی از دیدگاه ‏های مطرح شده در کتاب می‏‏ توان چنین نتیجه گرفت که در دین و فرهنگ همه مردم جهان خمیرمایه اندیشه نجات وجود دارد و این مساله گوشه ‏ای از فرهنگ و زندگی آنها را تشکیل می ‏‏دهد.

نتیجه دیگری که از مقالات ارایه شده در زمینه اندیشه منجی موعود می ‏‏توان گرفت آن است که موعود باوری، اندیشه‏ ای  واحد و یا اندیشه ‏هایی اساسا متباین می ‏‏باشد و نقاط مشترک و متمایز فراوانی را می‏‏ توان در اندیشه‏ های مختلف در این زمینه استخراج کرد.

می توان این حقیقت را بیان کرد که موعود باوری در همه موارد راویان و مذاهب مختلف به صورت واحدی نبوده و انواعی دارد و اگرچه به نظر می ‏‏رسد تفاوت ‏های موعود باوری در ادیان کاملا مهم و انکارناپذیر است.

اما شاید در پرتو تبیین همین وجوه متمایز و نقاط تفاوت موعود باوری‏ ها و با قدری تأمل و تعمق در سطح و مستوای این تمایزات، این حقیقت آشکار گردد که این نقاط متمایز در موعود باوری چندان جوهری و اساسی نیستند.

به عبارت دیگر نقاط مشترک میان مصادیق مختلف اندیشه منجی موعود در ادیان از اهمیت جوهری‏تری نسبت به وجوه تمایز میان آنها برخوردار است.

در میان مصادیق و مفاهیم مختلف ارایه شده در مورد اندیشه موعود باوری دخالت خداوند متعال در زمین و سرنوشت بشر و آینده جهان و ختم به خیر شدن اوضاع آن کاملا محسوس است و تقریبا همه ادیان و مذاهبی که به وجود یک منجی موعود جهانی باور دارند.  آینده ‏ای روشن برای جهان تصویر نموده‏ اند و اراده‏ای فوق طبیعی و فوق بشری را که قاهر بر همه اراده ‏ها و قدرت‏ هاست را در پرده مسأله موعود باوری اذعان نموده ‏اند که این مسأله در ادیان توحیدی بسیار ملموس‏تر به چشم می‏‏ خورد.

در مورد ادیان غیر توحیدی مثل بودایی و آئین‏های چینی نیز وجود یک نیروی اخلاقی و جادویی که بر همه نیروهای دیگر غلبه می‏‏کند و جهان را به سمت خیر و اصلاًح هدایت می‏‏کند نیز کاملا محسوس است.

یگانه یا چندگانه بودن موعود ادیان نیز مساله‏ ای است که در این مقالات به بحث درباره آنها پرداخته شده است. خاستگاه موعود باوری، مثبت یا منفی بودن اندیشه موعود باوری، کارکردها اندیشه موعود جهانی، رابطه موعود باوری با مسأله جهانی شدن و رابطه آن با صلح یا جنگ جهانی از دیگر مباحث قابل استخراج از مقالات این کتاب است.