گزارشی از سفر علمى به پادربورن آلمان
در سفر به آلمان كه از سوم تا چهاردهم شهريور 98 برگزار شد، آقایان دكتر مفتاح و دكتر صادق‌نيا، دانشجويان رشته الهيات مسيحى را همراهى می‌كردند. اين سفر كه به منظور شركت در برنامه مشترك «گفت‌وگوى شيعه ـ كاتوليك» صورت گرفت، مختص دانشجويان دكترى الهيات مسيحى است. دانشجويان آلمانىِ حاضر در جلسه، در دو مقطع ارشد و دكترى و دانشجويان ايرانى همگى در مقطع دكترى بودند. از ميان شركت‌كنندگانِ آلمان، سه دانشجوى مسلمان اهل تونس و در ميان ايرانيانِ مقيم آلمان كه دوره دكترى را در آن‌جا مى خوانند، آقاى مجتبى بيدقى، آقاى وحيد مهدوى و خانم نسرين بنى‌اسدى، و نيز خانم سعيده ميرصدرى كه چندي است براى گذراندن فرصت مطالعاتى خود به آلمان رفته، در اين دوره شركت داشتند.
در نشست امسال، چهار استاد به طرح نظريه‌هاى خود پرداختند. هفته نخست فون اشتوش و حامد فياضى تدريس كردند. هفته دوم و بعد از سفر برلين اُلدمان و نُيمن و در روز آخر، بار ديگر فون اشتوش و حامد فياضى. مبحث اشتوش در اين دوره «چهره عيسى در قرآن و مقايسه آن با باورداشت‌هاى كاتوليك» بود كه عمدتاً از دو فصل كتابش تدريس شد. دكتر حامد فياضى بحث توحيد از نگاه شيعه را براى دانشجويان الاهيات تطبيقى دانشگاه پادربورن تدريس كرد. عمده دانشجويان آلمانى اين دوره نسبت به شيعه اطلاعات كمى داشتند و كلاس از اين حيث براي‌شان مفيد بود. در هفته دوم دكتر اُلدمان، ارتدوكس را از منظر تاريخى، گونه‌شناسى و تعريف كرد و تفاوت‌هاى اصلى آن را با شاخه كاتوليك و پروتستان شرح داد. شيوه دسته‌بندى مباحث و به‌ويژه گونه‌شناسىِ ارتدوكس به‌خوبى تسلط او را در اين مبحث آشكار مى‌كرد. در نهايت دكتر نُيمن از پروتستان و شاخه‌هاى مختلف آن در آلمان سخن گفت. در يكى از روزها نيز ملاقاتى غيررسمى با دو تن از چهره‌هاى كليسايىِ كاتوليك و پروتستان ترتيب داده بودند كه به گمانم نشستى خلاقانه بود و پرسش‌هاى خوبى طرح شد.
شيوه كلاس‌دارى فون اشتوش كه عمده اين دوره بر محور آن شكل گرفته بود، جذاب و ستودنى بود. هر جلسه را با پرسشى شروع مى‌كرد و ذهن‌ها را از همان ابتدا تا انتهاى جلسه به چالش مي‌كشيد. پرسش‌هايى كه در واقع مسئله‌هاى وجودى خود فون اشتوش بود؛ نظير اين‌كه چرا مسيح نزد مسيحيان به اين اندازه چهره محبوبى است؟ چرا صليب براى مسيحيان مهم است؟ رستگارى در مسيحيت به چه معناست؟ آيا بحث رنج خدا درقرآن هم مطرح مى‌شود؟ سپس دانشجويان را در قالب گروه هاى چند نفره متشكل از مسلمانان و مسيحيان به گفت‌وگو و بحث بيشتر با هم فرامي‌خواند. دوره فون اشتوش در قالب يك برنامه دوازده ساعته و در چهار روز برگزار شد. در لابه‌لاى اين گفت‌وگوها گاهى اوقات موضوعاتى هم كه قابليت تبديل شدن به تز دكترى را در حوزه الاهيات تطبيقى داشتند، پيشنهاد مى‌كرد، تا جايى كه در يادداشت‌هايم ديدم تا پايان دوره دو سه موضوع ارائه كرد.
اما اگر بخواهم قدرى هم از جوانب سفر و تجربه‌هايش بگويم، اولين نكته هواى غافل‌گيركننده‌اش بود. هفته نخست چنان شرجى و گرم كه امان از همه‌مان برده بود؛ به قدرى گرم كه تمام طول روز در سالن طبقه پنجم ساختمان ، به باد زدن خود مشغول بوديم و يا مرتب ليوان‌هاى رنگارنگ خود را پر از آب مى‌كرديم. گاهى آلماني‌ها با تعجب و دل‌نگرانى نگاه‌مان مى‌كردند. خودشان هم به اين شكلِ گرما عادت نداشتند. اما به نظر مى‌رسيد صبرشان از ما بيشتر بود، براى ما كه به زير كولر نشستن عادت كرده‌ايم، منطقِ اين‌كه در آلمانى به اين پيشرفتگى كولر يا فن وجود ندارد، قابل درك نبود. بعدها كه از دوستان مقيمِ آن‌جا جويا شديم، فهميديم تا همين اواخر هم گرماى به اين شكل نداشته‌اند و چند وقتى است به خاطر گرم شدن كره زمين اين شرايط مسئله‌ساز شده، براى همين است در اين زمينه اقدام خاصى نكرده‌اند و البته نكته ديگر ملاحظات زيست‌محيطى است كه مى‌خواهند از هدر رفتن انرژى تا آن‌جا كه ممكن است، بپرهيزند. ناهار در سلف دانشگاه به صورت منوى باز و شب‌ها در رستوران‌هاى اطراف اقامت‌گاه صرف مى‌شد. غروب بعد از كلاس به همراه برخى از دوستان آلمانى پياده‌روى مي‌كرديم و در حين معاشرت با دوستان از شهر سرسبز پادربورن لذت مى‌برديم؛ به خصوص كه هفته دوم هوا قدرى خنك شده بود.
سفر دوروزه به برلين، حضور در آكادمى كاتوليك برلين و شركت در مراسم روز يكشنبه كليسا، بازديد از مركز مطالعاتى كورپس كرانيكوم در پتسدام، موزه تاريخ آلمان، شركت در مراسم شب چهارم محرم در حسيينيه شيعيان پادربورن به همراه گروه آلمانى و سخنرانى دكتر صادق‌نيا و نيز دكتر فياضى به زبان انگليسى براى مخاطبان غيرمسلمان در حسينيه، ديدار از ساختمان پارلمان و تماشاى فيلم تاريخ مجلس آلمان با صحنه‌هايى از هيتلر در محوطه باز روبه‌روى ساختمان پارلمان و در نهايت بازديد مركز اسلامى هامبورگ و اقامت يك‌شبه در آن از ديگر برنامه‌هاى اين سفر بود.
نكته مهم اين كه محصول اين نشست‌ها قرار است درس‌نامه‌اى درباره الاهيات مسيحى براى دانشجويان مسلمان و نيز درس‌نامه‌اى در خصوص شيعه براى دانشجويان مسيحى باشد. از ديگر مزاياى اين دوره تبادل، نقد و به چالش كشيدن آرا و باورداشت‌هاى پيروان دو سنت دينى است كه به خودى خود به عنوان نوعى از گفت‌وگوى اديان ميان اسلام شيعى و مسيحيت كاتوليك در ميان نخبگان و قشر دانشگاهى به شمار مى‌آيد.
دانشگاه اديان و مذاهب به همت روابط بين‌الملل تحت نظارت آقاى صالحى طى تفاهم‌نامه‌اى چهار ساله با دانشگاه پادربورن به برگزارى دوره‌هاى كوتاه‌مدت مطالعاتى الهيات تطبيقى اقدام كرده است. اين برنامه چهار ساله در گروه الهيات مسيحى دانشگاه اديان و مذاهب تصويب شده كه توافق‌نامه‌اى است ميان دانشكده اديان به رياست دكتر احمدرضا مفتاح با گروه الهيات تطبيقى دانشگاه پادربورن به مديريت دكتر فون اشتوش و هر شش ماه يك بار در آلمان و ايران برگزار مى‌شود. تا به حال دو سال از اجراى اين برنامه گذشته است و دو سال ديگر اين برنامه ادامه خواهد داشت. قرار است برنامه آتى در بهمن ماه سال جارى با آمدن دانشجويان آلمانى به قم اجرا شود. اين سفر ده روزه به پادربورن براى دانشجويان دكترى الهيات مسيحى فرصت بسيار خوبى است تا با ديدگاه‌هاى معاصر سنت كاتوليك از منظر الهي‌دان معاصر كلوس فون اشتوش و روي‌كردهاى الهياتى او بيشتر آشنا شوند.
