به گزارش روابط عمومی دانشگاه، به همت پژوهشگاه دانشگاه ادیان و مذاهب نهمین کرسی‌ نظریه‌پردازی، نقد و مناظره با موضوع «درآمدی بر مدل تحلیلی بازسازی جغرافیای تاریخی برای فهم دقیق کلام امامان (ع)» و با ارائه دکتر احسان پورنعمان (عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب) برگزار شد.

دکتر احسان پورنعمان، عضو هیئت علمی دانشکده علوم قرآن و حدیث، بیان کرد: تلقی سنتی از حدیث این است که حدیث سندی است که چند نفر نوشته و متن آن از تعدادی کلمات تشکیل شده، که اگر افراد مورد قبول ما باشند آن را می پذیریم. اما این تعریف نمی‌تواند جامع باشد، بلکه حدیث شرایط و وقایع بسیاری را به صورت مستقیم و غیرمستقیم در کنار خودش دارد که هر چه از آنها بیشتر اطلاعات پیدا کنیم ما را به فهم دقیق‌تری از آن می‌رساند.

وی ادامه داد: برای درک بهتر این مطلب خوب است همانند راوی اولیه در همان جغرافیا و زمانه حدیث تنفس کنیم تا بتوانیم متن آن را آنطور که هست درک کنیم. اما ما چگونه می‌توانیم به این هدف برسیم؟ هر حدیث یک گزارش تاریخی از یک واقعه خارجی است که القاء معینی از معانی را از طرف امام داشته و برخی با گفتار و برخی دیگر با رفتار و یا با هر دوی این‌ها بوده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب افزود: مجموعه عوامل در فهم راوی اولیه تأثیر داشته که ما این موارد را نمی توانیم نادیده بگیریم. فرهنگ عامل بنیادینی است که در حوزه ها و مکاتب مختلف از آن استفاده می کنیم. بعد از فرهنگ، زمان و مکان، از دیگر عوامل بنیادین حوزه‌های حدیثی است. نیاز امروزه بهره‌برداری کاربردی از این نگرش است که ما برای فهم حدیث بتوانیم از این عوامل استفاده کنیم.

وی گفت: یکی از این راه‌های تأثیرگذار بهره‌گیری از علوم اجتماعی است. در این تحقیق از علوم مختلفی همچون تبارشناسی، باستان شناسی، مدل‌های مفهومی تحلیلی، نظریه سیستم‌ها، و نظریه قدرت استفاده شده است. در دوره اول شکل گیری حدیث، عالمان فهمیدند فقط با قواعد عربی نمی‌توان حدیث را فهم کرد. بعدها در طول تاریخ این قواعد شکل گرفت و دانش فقه الحدیث پدید آمد. در گام دوم که از نیم قرن پیش دانش تاریخ حدیث شکل گرفت، که علاوه بر عوامل فرهنگی، عوامل تاریخی را هم درنظر گرفتند. گام سوم شکل گیری حوزه‌ها و مکاتب حدیثی بود که عامل تنوع جغرافیایی نیز به آن اضافه شد. گام چهارم (که باید در حال حاضر به این سمت رفت) بازسازی جغرافیای تاریخ حدیث است. به این معنا که عوامل فرهنگ، تاریخ و جغرافیا را در قالب یک سیستمی که بر هم تأثیردارند، بررسی کنیم. برای کاربردی کردن این سیستم، این نظریه ارائه می‌شود که: باید الگویی ترسیم کنیم که وقایع تاریخی مرتبط با حدیث را به صورت الگوی خطی به نمایش گذارد.

دکتر پورنعمان در پایان افزود: در زمینه حوزه ها و مکاتب حدیثی باید سرفصل هایی تدوین شود که از عوامل تاریخی و جغرافیای تأثیرگذار در فهم حدیث در آن استفاده شود. در آخر سیستم همه جانبه‌نگر از این موارد با تأثیراتی که بر حدیث دارند، باید معرفی شود. نتیجه این موارد بازیابی اطلاعات پیرامونی حدیث است. این اطلاعات پیرامونی بدیهی بوده‌اند و در حدیث نیامده‌اند. زمینه بازیابی اطلاعات پیرامون کلام امام نیز به چهار دسته تقسیم می شود. دسته اول فضای صدور، دسته دوم عوامل صدور، دسته سوم عوامل اختلاف و تعارض حدیث و دسته چهارم عوامل فرهنگ روایت‌گری شیعه می‌باشد.