فلسفه ذهن

رشته «فلسفه ذهن» در مقطع کارشناسی ارشد ناپیوسته یک دوره کامل آموزشی، مطابق با ضوابط و مصوبات شورای عالی برنامه‌ریزی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران است. فلسفه ذهن به عنوان یکی از زیرشاخه‌های فلسفه تحلیلی، به مطالعه ذهن انسان با روش فلسفی می‌پردازد. هستی‌شناسی ذهن، چیستی ذهن و ارتباط ذهن و بدن مهمترین محورهای فلسفه ذهن هستند. تحلیل و ایضاح مسئله آگاهی، رویدادهای ذهنی، کارکردهای ذهن و ویژگی‌های ذهنی از جمله مباحثی است که فیلسوفان ذهن تحقیقات خود را بر آنها متمرکز ساخته‌اند.

 این شاخه از فلسفه در سنت فلسفی کشور ما سابقه طولانی دارد. مهمترین آثار فلسفی در میراث تفکر اسلامی و ایرانی، به مبحث نفس پرداخته‌اند. از شفای ابن سینا گرفته تا اسفار ملاصدرا، تمامی کتاب‌های مهم فلسفی ما به تفصیل مباحث نفس را بررسی کرده‌اند. این اهمیت برخاسته از سنت فلسفی افلاطونی ارسطویی است. همچنان‌که فیلسوفان مسلمان با استفاده از فلسفه ارسطویی بنیاد متافیزیک و الهیات اسلامی ایرانی را قوام بخشیدند، مباحث انسان‌شناسی فلسفی را در قالب نفس‌شناسی مطرح ساختند و از بحث‌های ارسطو و افلاطون در جهت عمق بخشیدن به فهم مسئله روح در قران و روایات پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت (ع) استفاده کردند.

از آنجاکه مطالعات معاصر در علوم‌شناختی و عصب‌شناسی در گرو تحقیقاتی با رویکردهای فیزیکالیستی است، امروزه در گستره‌ی مطالعات ذهن، این رویکردها رشد کرده‌اند و در مواردی باورهای دینی را به چالش کشیده‌اند. شاید مهمترین چالش، تقلیلگرایی ذهن به بعد فیزیکی آن و ایجاد تردید در وجود بعد متافیزیکی ذهن باشد. از این‌رو، ایجاد رشته فلسفه ذهن و پرداختن به مباحث جدید برای هماوردی با چنین چالش‌هایی ضروری است. فقر منابع و فقدان متخصص آگاه به ادبیات این رشته برای طرح مباحث و پاسخگویی به مناقشات پیشگفته نیازمند تربیت متخصصان در رشته فلسفه ذهن است. روشن است که با تربیت فارغ‌التحصیلان این رشته، ضمن آن‌که می‌توان بر غنای ادبیات و محتوای  فلسفه ذهن در فضای فلسفی ایران بیافزاییم، می‌توانیم فهم خود از آموزه‌های دینی و معنوی را با استفاده از پژوهش‌های جدید فلسفی عمق بخشیم.

داشتن مدرک کارشناسی یا معادل آن برای همه داوطلبان و داشتن سطح دو حوزوی برای داوطلبان آزمون اختصاصی دانشگاه به‌منظور تحصیل در این رشته کافی است. برای داوطلبان غیرایرانی این مدرک باید به تایید کنسولگری ایران در کشوری که صادر کننده آن است رسیده باشد. دانشجویان متقاضی تحصیل در این رشته بدون در نظر گرفتن رشته کارشناسی می‌توانند در این رشته تحصیل کنند. بر این اساس هر فردی با هر رشته‌ی تحصیلی در مقطع کارشناسی یا سطح دو در صورت داشتن صلاحیت علمی و موافقت اعضای هیئت علمی گروه علمی می‌تواند در این دوره تحصیل کند. طبعا داشتن کتاب، مقاله علمی و ژورنالیستی و علاقه‌مندی شرکت در این رشته‌ها می‌تواند در موافقت هیئت علمی گروه تاثیر گذار باشد. داوطلبان ایرانی نیز باید در آزمون کتبی (متمرکز) این رشته‌ها پذیرفته شود و طبعاً بعد از بررسی صلاحیت علمی و یا در حین بررسی آن صلاحیت عمومی این دسته از داوطلبان باید به تایید سازمان گزینش دانشجو یا سازمان امور دانشجویان (برای اتباع غیرایرانی) نیز برسد.

طول دوره کارشناسی ارشد «فلسفه ذهن» 2 و نیم سال و برابر 5 نیم سال تحصیلی است. هر نیمسال برابر 16 هفته و ساعت دروس بر مبنای هر واحد یک ساعت در هفته می‌باشد. اگر به تشخیص گروه آموزشی مدت 2 و نیم سال برای گذراندن دروس اصلی و جبرانی یا اتمام پایان‌نامه کافی نباشد، حداکثر یک نیم سال دیگر به مدت آموزشی دو و نیم ساله اضافه می‌گردد. برنامه کارشناسی ارشد «فلسفه ذهن» شامل 42 واحد درسی است که 28 واحد دروس اصلی، و 10 واحد دروس جبرانی ارائه خواهد شد و  4 واحد پایان نامه می باشد. دانشجو ملزم است همه واحدهای اصلی و پایان‌نامه و نیز با توجه به رشته کارشناسی که در آن فارغ التحصیل شده است تعدادی واحد از دروس جبرانی را به تشخیص گروه آموزشی بگذراند.

دروسی همچون «هستی‌شناسی»، «معرفت‌شناسی»، «نفس در فلسفه غرب (از آغاز تا دکارت و دکارتیان)»، «فلسفه ذهن (۱)»، «فلسفه ذهن (۲)» و «منطق جدید» از جمله دروس تخصصی است که در رشته فلسفه ذهن تدریس می‌شود.

همچنین دروسی مانند «کلیات فلسفه اسلامی»، «تاریخ فلسفه غرب»، و «فلسفه زبان» نیز در میان دروس جبرانی این رشته گنجانده شده‌اند.